سپس يادآور شديم اين دو نسبت با هم منافات ندارند زيرا نسبت به يكى استقلالى و به ديگرى تبعى است.

خدا بدون اينكه از جاى و مقامى كمك بگيرد فعل را انجام مى دهد در حاليكه غير او در پرتو قدرت و نيروى خدا قيام بكار مى كند، و لذا كار او نيز كار خداست.

بنابراين مانع ندارد در حالى كه فقط بايداز خدا استعانت جست از غير او نيز استعانت بجوييم و كمك از غير او در عرض كمك طلبيدن از خدا نيست. زيرا غير او با حول و قوه او انجام وظيفه مى كنند. روى اين ضابطه همان قرآنى كه مى گويد فقط بايد از خدا استعانت جست، دستور مى دهد از غير خدا نيز استعانت بجوييم چنان كه مى فرمايد:

(وَاسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلاةِ وَإِنَّها لَكَبيرةٌ إِلاّ عَلى الْخاشِعين) [1].

«از شكيبايى و نماز يارى بجوييد و به راستى اين كار گران است مگر بر فروتنان».

ذوالقرنين براى ساختن سد براى هجوم يأجوج و مأجوج به آنان چنين خطاب كرد:

(قالَ ما مَكَّنّي فيه رَبّى خَيْرٌ فَأَعينُونِى بِقُوّة).[2]

«اآنچه پروردگارم بر من تمكن داده (از كمك مالى شما بهتر است) مرا با نيروى انسانى يارى كنيد تا ميان شما و آنها سدى استوار برقرار كنم».

جهان آفرينش بالأخص حيات انسانى بر اساس استعانت از يكديگر استوار است وتمام پيامبران و مصلحان و موحدان ازيكديگر استعانت مى جستند و آن را با اصل توحيد در استعانت مخالف نمى انديشند زيرا اعانت