اين استدلال با يك دقت كوچك كاملاً فرو مى ريزد و روشن مى شود كه پايه درستى ندارد.

زيرا همگى مى دانيم كه جمله استثنائيه از دو چيز تشكيل مى يابد:

1. جمله مُستَثنى منه:«ما جاءنى أحد».

2. جمله استثناء: «إلاّ زيداً».

حديث ياد شده از دوجمله تشكيل يافته:

1. مستثنى منه:«لا تشدّ الرحال».

2. استثناء« إلاّ إلى ثلاثة مساجد».

از آنجا كه در جمله نخست، مستثنى منه صريحاً وارد نشده است، به اقتضاى قواعد زبان عربى بايد كلمه اى را در آن مقدّر كنيم كه در اينجا دو احتمال بيشتر وجود ندارد:

1. بگوييم مستثنى منه، «مسجد» است.

2. مسثتى منه، «مكان» است.

بنابر احتمال اوّّل، مضمون حديث چنين خواهد بود«لا تشد الرحال إلى مسجد من المساجد إلاّ إلى ثلاثة».

چنانچه معنى حديث اين باشد، بايد گفت كه گفتار حضرت در نفى و اثبات، بر محور مسجد مى چرخد و مفاد آن اين است كه براى اقامه نماز، نبايد براى هيچ مسجدى رنج سفر را تحمل نمود مگر براى سه مسجد. در اين صورت، سفر براى زيارت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)در مستثنى منه «مسجد» داخل نبوده و موضوعاً از دايره كلام خارج است و نهى شامل آن نمى گردد. علت اين هم كه