علم خدا بر صدور هر دو فعل از انسان تعلق گرفته است، ولى در اوّلى صدور فعل به قيد اختيار و در دومى صدور بدون اختيار.

به عبارت ديگر: در اوّلى متعلق علم خدا صدور فعل از بندگان به شيوه اختيار است و در دومى متعلق فعل خدا صدور فعل به قيد اضطرار است; به گونه اى كه اگر فعل نخست بدون اختيار صادر شود علم خدا از واقع تخلّف پيدا مى كند و علم خدا واقع نماى صد درصد است.و همچنين بر عكس، اگر رعشه از روى اختيار سر بزند، مستلزم تخلف علم خدا از واقع خواهد بود.

شما مى توانيد بسيارى از افعال انسان را مطرح كنيد به شرط اين كه شيوه صدور آنها را در نظر بگيريد، گردش خون در بدن
و فعاليت كليه و كبد در درون، و ضربان قلب همگى فعل
غير اختيارى انسان است، در حالى كه درس خواندن و تدريس
و كار كردن در كارگاه ها و كارخانه ها فعل اختيارى اوست، لذا
كار نخست، هيچ گاه مورد نكوهش و ستايش قرار نمى گيرد در حالى كه قسم دوم گاهى مورد ستايش و زمانى مورد نكوهش
قرار مى گيرد.

اكنون ما مى گوييم علم خدا از ازل بر صدور اين افعال از بنده خود تعلق گرفته است، ولى نه تنها علم بر صدور فعل تعلق گرفته بلكه بر خصوصيت صدور آن نيز تعلق گرفته است و اين كه اولى از انسان با اراده و اختيار سر بزند و دومى منهاى اختيار. در اين