شرايط امتناع را در نظر نمى گيرند، و تصور مى كنند كه منطق ارسطو، ضدين و نقيضين را مطلقاً قابل جمع نمى داند، در صورتى كه او براى امتناع جمع شرايطى را بيان كرده است و با توجه به آن شرايط، اساساً جمع و وحدتى در كار نخواهد بود و اگر اين گروه به شرايطى كه منطق ارسطو مطرح كرده است، توجه مى كردند، اگر اين افراد واقع بين بودند آن را مورد حمله قرار نمى دادند.

2ـ مواردى كه واقعاً ضدين، وحدت و يگانگى دارند، از قبيل، تضاد فلسفى و به اصطلاح «تزاحم» است كه بنيان آفرينش بر آن استوار است. اكنون لازم است درباره هر دو مطلب بحث و گفتوگو كنيم، هر چند در درس قبل، به هر دو مطلب اشاره كرده ايم.

1ـ شرايط امتناع اجتماع ضدين يا نقيضين

ماركسيست ها تصور مى كنند كه منطق رايج، اجتماع ضدين و يا نقيضين را به طور مطلق و در هر شرايطى محال مى شمارد در صورتى كه چنين نيست بلكه امتناع تضاد و تناقض براى خود شرايطى دارد كه در كتاب هاى منطق به طور گسترده نوشته شده است و به عبارت ديگر اگر آنان مى گويند سياهى و سفيدى و يا بود و نبود يك شئ قابل جمع نيست، در هر شرايطى اين سخن را نمى گويند، بلكه براى آن شرايطى معين مى كنند كه مهم آن ها، در يك جا، (وحدت موضوع) و يك زمان بودن است; مثلا سياهى يا سفيدى يا بود و نبود در يك نقطه در يك زمان، قابل جمع نمى باشند، ولى در دو مكان و يا دو زمان، مانعى ندارد، بلكه در صورت نبودن اين شرائط، اصلا «اجتماع» بر آن صدق نمى كند.