زمانى كه كاربرد علمى آن فرارسد درهاى بازنگرى و باز انديشى درباره ماركسيسم به اشكال گوناگون گشوده مى شود.

در اين موقع، گروهى تحت تأثير عامل نخست قرار گرفته و از جمود و اطلاق پيروى كرده، و بسان كاتوليك ها، هر نوع رفورم و تجديد نظرطلبى در مكتب را، بدعت و ارتداد از مكتب انديشيده، و آن را ممنوع و مايه انحلال مكتب معرفى كرده اند.

در حالى كه لنين براى اولين بار اين سد را شكست و به صورت گسترده، درهاى بازنگرى و بازانديشى را به روى تئوريسين هاى مكتب گشود، و پس از او پيروان اين مكتب، تجديد نظرطلبى را به پايه اى رسانيده اند كه مكتب در اثر بازنگرى هاى پياپى و بازانديشى هاى متمادى، ماهيت ضد ماركسيستى و خصيصه ضد ديالك تيكى پيدا كرده است.

به عقيده آقاى دكتر انور خامه اى نويسنده كتاب تجديد نظرطلبى از ماركس تا مائو كه قسمت اعظم عمر خود را در شناخت ماركسيسم گذرانده است، اين بازنگرى از خود ماركس و انگلس آغاز شده و تاكنون ادامه دارد، وى در مصاحبه خود با گزارش گر روزنامهكيهان شماره 10118 چنين مى گويد:

«من در بررسى هاى خود از ماركسيسم كه ساليان دراز زندگى ام صرف آن شده است به تدريج به اين نتيجه رسيده ام كه پيكار ميان تجديد نظرطلبى و تعصب در ايدئولوژى بعد از مرگ ماركس و انگلس به وجود نيامده است، بلكه از همان آغاز پيدايش ماركسيسم و تدوين آن، بهوسيله دو نفر وجود داشته، و همواره دوام يافته است. در تحول