بى سامان كه جهان را پر كرده است يا بايد هيچ خاصيت و حركت و شكل نداشته باشد و اگر أشكال و اطوارى به خود مى گيرد، دليل ندارد كه فقط يك شكل و يا سيستم به خود بگيرد و اگر در وقتى به صورت يك تز و يك آنتى تز در مى آيد موقع ديگر بايد به صورت دو آنتى تز جلوه كند و هم چنين است اشكال و صورت هاى ديگر، زيرا تا وقتى روى يك شىء، يك عامل توجيه كننده و تخصيص دهنده عمل ننمايد، در به روى تمام امكانات و احتمالات و صورت ها باز است.

ما اين بحث را در دو بند خلاصه مى كنيم:

1 . ماده بسيط و يك نواخت، ماده ساده و مطلق، روز نخست از هر نوع تشكل و تنوع، پيراسته بود و به حكم قانون عليت عاملى لازم بود كه در ماده ايجاد تنوع و تشكل كند و آن را براساس ضابطه اى پيش ببرد.

2 . از آن جا كه نسبت تمام اين شكل ها و تنوع ها به ماده نخست مساوى و يكسان است، انتخاب و گزينش يكى از اين اشكال به حكم قانون عليت، علتى خارج از جهان ماده ساده و متحدالنسبه لازم دارد و آن همان جهان مافوق ماده است و اگر براى ماده خاصيت «آنتى تز» سازى بدانيم هرگز مشكل را در دوران بساطت ماده حل نمى كند و چگونگى شكل گيرى ماده را آن هم به صورت شكل خاصى كه هگل آن را فرضيه مثلث خود مى خواند روشن نمى كند، زيرا ماده مطلق و بسيط و از همه جانب مساوى نمى تواند راه خاصى را تقاضا كند بلكه نسبت آن به تمام شكل ها و راه ها و صورت ها مساوى است، تخصيص يكى از اين شكل ها به نام يك تز و يك آنتى تز بدون مداخله توجيه گر خارجى، امكان پذير نيست و بسان ماده خامى كه براى هر نوع صورت آمادگى