بررسى قرار گيرد حتى ماركسيسم مى تواند آن را با متد خود در تحليل حوادث تاريخى، مورد بررسى قرار دهد، و طبعاً علتى، جز تكامل ابزار توليد و افزايش توليد، آن گاه دگرگونى روابط توليد، و به دنباله آن، ظهور مكتب هاى سياسى و فلسفى و آداب و اخلاق اجتماعى نمى تواند معرفى كند.

اين كه چگونه ماركسيسم مى تواند در اين تفسير موفقيتى به دست آورد و هر دو پديده را با متد ويژه خود تفسير كند، فعلا براى ما مطرح نيست، چيزى كه درباره پيدايش ماركسيسم مى توان گفت اين است: طلوع چنين جنبش فكرى در شاخص ترين علوم انسانى (فلسفه، اقتصاد و جامعه شناسى) در نيمه قرن نوزدهم چندان جاى تعجب نبوده و تشريح پيدايش آن هرگز دشوار نيست، زيرا تمام مايه هاى فكرى ماركسيسم، قبل از ماركس، موجود بود، تنها ابتكار ماركس اين بود كه نوعى تركيب و انسجام ميان اين مايه هاى فكرى پديد آورد و به نام «ماركسيسم» معروف شد.

در تمام برداشت ها و ديدگاه هايى كه اين مكتب مطرح مى كند، چندان ابتكارى وجود ندارد جز تفسير مادى تاريخ، آن هم به صورت تك عاملى از قبيل اقتصاد و اگر از اين قسمت صرف نظر كنيم، ديگر انديشه اى بلند و اصل كشف نشده اى در اين مكتب وجود ندارد، زيرا او ماترياليسم را، از مادى گرايان زمان خود مخصوصاً «فويرباخ» گرفت، و ديالك تيك هگل را به عنوان منطق برگزيد و سوسياليزم چيز تازه اى نبود، كه وى مدعى آن باشد و خود را مبتكر آن معرفى كند، مع الوصف اوضاع و احوال سرمايه دارى در آن روز، و محروميت طبقه