نظريات شما و ديگران وجود دارد؟

* اگر بگويد آرى، و اين نظريات من نيز از اين قانون مستثنى نيست، و كليه نظرات من انعكاس شرايط مادى جامعه و رشد دستگاه هاى توليدى و روابط اقتصادى است، در اين صورت ماركسيسم با يك رشته بن بست هاى عجيبى روبرو مى شود.

هرگاه فرض اين است كه آرا و نظريات و جهان بينى و جامعه شناسى و افكار او درباره روبنا و زيربناى جامعه مولود شرايط جامعه و معيشت اجتماعى او بوده است به گونه اى كه اگر شيوه توليد و روابط توليد دگرگون گردد، طرز تفكر و آرا و داورى هاى او، عوض شده و شكل ديگرى خواهد گرفت، يعنى پوچ و باطل خواهد شد در اين صورت چگونه وى با اين چنين طرز تفكر، بر تمام تفكرات مخالف خود از آن جمله نظريات كسانى كه براى جامعه، زيربنايى غير از شرايط اقتصادى معتقدند قلم بطلان مى كشد؟ در صورتى كه نظريه وى، لرزان است و با تغيير شيوه توليد، عوض خواهد شد و با تكامل و رشد دستگاه هاى توليد، ماركسيسم صحّت خود را از دست خواهد داد و كهنه و نامطلوب و ارتجاعى خواهد شد.

آيا شايسته است كه ما بر يك چنين فرضيه متزلزل و لرزان كه مى رود همراه با ديگر شئون توليد در محاق مو و نابودى قرار گيرد تكيه كنيم، و اصالت تمام روبناها را به خاطر اين كه ماركس مى گويد زاييده شيوه توليد و شرايط مادى جامعه است، نفى كنيم و بگوييم دين و ارزش هاى اخلاقى هيچ نوع اصالتى ندارند و زاييده اوضاع اقتصادى زمان خود مى باشند؟