«در پيكارى كه ميان رشد ابزار توليد و روابط توليدى در مى گيرد، پيروزى ابزار بر وجه مالكيت قطعى و حتمى است و سرانجام بر اثر اين پيروزى، روابط توليدى كهن از ميان رفته و اوضاع و روابط اقتصادى جديدى كه با رشد ابزار همگام مى باشد، پديد مى آيد».

«در همان دوره فئوداليسم (تسلط انسان بر آهن و ابزار كشت) چون بردگى و مالكيت انسان بر انسان با چنين رشدى سازگار نبود ـ لذا ـ روابط اقتصادى كهن (بردگى) جاى خود را به روابط اقتصادى نوى به نام ارباب و رعيتى داد. و به اصطلاح وجه توليد، با وجه مالكيت دوباره سازگار گرديد».

«در دوران ماشينى و صنعتى، وقتى رشد ابزار به حد كمال رسيد، چون وجه توليد، عمومى و دسته جمعى است امّا روابط توليد، فردى و خصوصى است، به خاطر همين ناسازگارى است كه روزى فرا مى رسد كه روابط توليد (سرمايه دارى) از ميان برود و جاى خود را به سوسياليسم بدهد».

«اين پيروزى، پيروزى ديگرى را نيز به دنبال دارد و آن اين كه يك طبقه از اجتماع (كارگر) كه در كنار ابزار توليد قرار دارد بر طبقه ديگر (مالكان) كه براى حفظ روابط مالكيت كوشش مى كنند، پيروز مى گردد».

«در سايه اين پيروزى روابط مالكيت كهن فرو مى ريزد، و چهره اقتصادى جامعه تغيير مى كند و با چنين تغييرى تمام مناسبات اجتماعى و سياسى و فرهنگى و اخلاقى جامعه دگرگون مى گردد.

ماركس جامعه را به بنايى تشبيه مى كند كه زيربنا و شالوده آن را قواى اقتصادى و روبناى آن را (يعنى خود بنا را)، افكار و آداب و رسوم و نهادهاى قضايى، سياسى و مذهبى و غيره تشكيل مى دهد همان طور كه وضع يك ساختمان