اين جمله راجع به شوهران است.

پاسـخ :

اولاً: تمام احتمالات جز يكى ، تبعيد مسافت، و مايه لغزندگى ذهن است اصولاً مقصود از خطاب « وان تعفوا» تنها شوهر است و اين كه مى گويد، قبلاً از شوهر گفتگو به ميــان نيامـده است بايـد گفت كه « تجاهل عارف» است چگونه مى گويد: از شوهر سخن به ميان نيامده است درحالى كه محور سخن شوهر است و بس، آيه مورد بحث سخن خود را با خطـاب به شوهران آغاز مى كند و مى گويد: (وَ اِنْ طَلَّقْتُموُهُنَّ مِنْ قَبْلِ اَنْ تَمَسُّوهُنَّ) حتى همان طور كه در آغاز بحث ياد آور شديم و جمله هاى آيه را تفكيك كرديم، آيه پيش از جمله مورد بحث، چهار باربه شوهران خطاب كرده است آيا اين تصريح جا دارد بگوئيم كه «چون از شوهر نامى به ميان نيامده است پس براى تصحيح خطاب به شوهر بايد بگوئيم مقصود از جمله «قبل» ،( اَلَّذِى بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكاح) همان شوهر است تا خطاب به شوهر صحيح باشد»؟

ثانياً:ما هريك از دو احتمال ( دوم و سوم) را انتخاب مى كنيم واز اشكال مزبور پاسخ مى گوئيم اولا: خطاب به زن و ولى زن اختصاص دارد علت اين كه جانب ولى را در خطاب ملاحظه كرده، با اين كه حقيقت كار راجع به زن است، همان مسأله ولايت پدر است، زيرا در عرف متشرعه همه كاره دختر، ولى او، مثلاً پدر است، وحتى شارع تا حدى ولايت ولى را پس ا ز بلوغ دختر، نيز قطع نكرده است، و فقهاى اسلام معتقدند كه : نفوذ عقد دختر منوط به رضايت ولى است، و بدون اذن او عقد او نافذ نيست پس مى توان گفت كه روى همين ولايت عرفى و مشروط بودن نفوذ عقد دختر به اذن پدر، جانب ولى را ملاحظه كرده واو را مورد خطاب قرار داده است.

ثالثاً: ممكن است گفته شود كه طرف خطاب هرسه نفر است و از هرسه نفر، قبلاً سخنى به ميان آمده است زيرا محور سخن در «اِلاّ اَنْ يَعْفُونَ» زنان است، و محور سخن در جمله « اَوْ يَعْفُوَ الَّذِى بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكاحِ» ولى وهمه كاره زن است؟