پيشداورى ها را كنار گذارد، و بيشتر روى كلمات آيه تكيه كرد.

هر آيه اى از آيات قرآن بر مفاد خود نوعى دلالت دارد، ولى دلالت آيات قرآن به يك پايه و اندازه و يك نواخت نيست قسمتى از آيات آن چنان بر مقاصد خود دلالت روشنى دارند كه ذهن صاف و مستقيم در دلالت آنها بر مقاصد خود شك و ترديد نمى كند مانند آيات سه گانه اى كه [1] ابن عباس به عنوان نمونه از آنها ياد كرده و يا مانند نصايح حكيمانه اى كه در سوره اسراء در ضمن آيات 22 ـ 39 نازل گرديده است.

ولى در اين ميان يك رشته آياتى است كه در عين دلالت بر يك معنى، دلالت آنها آن چنان محكم و استوار نيست كه احتمال ويا احتمالات ديگرى به آن راه پيدا نكند، در اين صورت است كه معنى واقعى در محاق ابهام و تشابه قرار مى گيرد و مقصود واقعى به غيرواقعى مشتبه مى گردد.

در اين ميان افراد واقع گرا تشابه اين نوع از آيات را با ارجاع به « ام الكتاب» كه اساس و ريشه هاى قرآن است، بر طرف مى كنند و تشابه و ترديد را از چهره مراد برمى دارنـد و سرانجام خود «متشابه» از آيات محكم مى گردد كه پس از ارجاع، هيچ نوع احتمالى به آن راه پيدا نمى كند.

اين گروه كه قرآن آنها را همچنانكه بعداً خواهيم گفت، « راسخان در علم » مى خواند در عين ايمان به هردو، « متشابه» را به محكم ارجاع مى دهند و در رفع تشابه از آنها كمك مى گيرند.

در مقابل اين گروه افراد منحرف و پيشداورى هستند كه فقط از آيات «متشابه» تبعيت و پيروى مى كنند، و هدفى جز فتنه انگيزى و تأويل آيه بر طبق هوى و هوس خود، ندارند.

اينك نمونه هائى از « متشابه» را كه مى تواند روشنگر مقصود باشد در اين جا مى آوريم:

1 ـ انسان در نخستين بـار كـه آيـه: « اَلـرَّحْمـانُ عَلـىَ الْعَرْشِ اسـْتَوى» (طه، آيه 5) را مى شنود روى انسى كه با لفظ « استوى» درمحاورات عربى دارد آيه را