كرده اند.

شـما مى تـوانيد وجـه ديگرى نـيز بر ترجـيح نظـريـه دوم اضـافـه كنيد زيرا آيه هاى(31،32و33) كه بر برترى و تفوق علمى آدم، بر فرشتگان گواهى مى دهد اين نظر را نيز تأييد مى كند و مى فرمايد: كه ملاك خلافت از خدا، همان دانش و بينـش است، و شما فاقد آن هستيد و اين آيات متكفـل بيان برترى خليـفه از نظر علـم نسبت بـه فرشتگان مى باشد.

ولى نويسنده « تفسير آيات مشكله» دلائل طرفداران اين نظر را ناديده گرفته بدون اين كه اشاره اى به آنها بنمايد، شروع به تخطئه نموده است.

ما پيش از آنكه به نقد گفته وى بپردازيم مطلبى را تذكر مى دهيم:

خلط مفهوم به مصداق:

اساس برخى از اشتباهات نويسنده همان خلط مفهوم به مصداق است نا گفته پيدا است كه مفهوم و معناى « مطابقى» خليفه همان جانشين است ولى گفتگو در متعلق اين لفظ است، كه آيا مقصود خلافت از جانب گذشتگان؟! يا از جانب خدا است؟ و گرنه هيچ كس درمعناى اين لفظ اختلاف ندارد، هرگاه طرفداران نظريه دوم مى گويند كه خليفه خدا در آن روز در روى زمين « آدم نبى» بوده است مقصود اين نيست كه خليفه به معنى پيامبر است، بلكه منظور تعيين مصداق اين معناى كلى است نه مفهوم آن. خوب است اين موضوع را با مثال روشن سازيم:

هرگاه شما در هواى گرم به دوست خود بگوئيد التهاب و عطش دارم چيزى بياور بخورم او برود هندوانه اى بياورد، اين نه براى اين است كه لفظ « چيز» براى هندوانه وضع شده است، بلكه اين لفظ، برمعناى وسيعى وضع شده است و صدها مصداق دارد، و يكى از مصاديق آن، همان هندوانه است كه در آن شرائط برآن منطبق مى شود.

اكنون در آيه مورد بحث مى گوئيم« ما وُضِعَ لَه» ومعناى مطابقى « خليفه» همان نائب ونماينده است، ولى نخستين مصداق آن، در آن روز آدم بود كه بعد ها