تهوماس در احوال شاهان افغان در دهلي (ص 65) مينويسد كه ممكن است اين
نام تصحيف تراي لوكيه مالاTrailokyamalla باشد كه نام شاهيست از چند يله و
سلطان ايبك كالنجر را ازو ستد. اين رأي تهوماس بدليلي تقويه ميشود: كه
نام وي در كتيبه پسرش ويراورمنViravarman ذكر شده و او را بنام «نجات
دهنده آن سرزمين از حملات توروشكه» خوانده است از يك كتيبه خود اين پادشاه
كه در عصر اخلاف التتمش در سرزمين چنديله حكم رانده معلوم است كه دوره
حكمراني وي از 1205 م- (602 ه) تا 1247 م (645 ه) بود. (رك: كتيبههاي
هند 1/ 327 و كرونولوجي هند از مابل دف 177 كتيبههائي كه در كالنجر
موجوداند اين مقصد را تاييد ميكنند، كه در همين عصر اين سرزمين را هندوان
واپس بدست آورده بودند (آثار عتيقه هند 37/ 128) (حواشي هوديوالا بر ايليوت
2/ 727)
(68) مواس، مواسات
در گزيتير هند طبع 1908 (ج 7 ص 402) مواس را بمعني سرزمين آفت و طغيان
زده آورده كه اين نام از طرف مراته برست پوره غربي اطلاق ميشد، و در ان
غارتگران مدهش كاركوKorkus سكونت داشتند اصل اين كلمه ماهيواسيMahivasi
بود، كه معني آن ساكن ماهي باشد، كه در عصر مغل نويسندگان سلمان دهلي آنرا
بر سران قبايل كوهستاني اطلاق كردهاند. اما اين رأي نويسنده گزيتير
هنگامي متزلزل ميشود، كه ما عين استعمال كلمه را در بين مؤرخان قبل از
مراته و مغل مانند منهاج سراج و برني و امير خسرو نيز ميبينيم. و اخير
الذكر در شرح حال علاء الدين حمله او را بر بهيلسه و مناطق مالوا ذكر كرده و
گويد: «هر جا كه در جنگل و بر كنار دريا يك مواس بود، چه در اراضي
مزروع و چه در صحاري، تمام آنرا زير اقدام لشكر خود فرو ماليد.» (خزاين
الفتوح)