سلطان
جلال الدين (منكبرني) و ملك خان [هرات] (و) جمعيت لشكر اسلام به چنگيزخان
رسيد [1] فيقونوين [2] را كه داماد او بود، از هرات و خراسان بطرف
غزنين نامزد كرد، چون بحدود پروان [3] رسيدند سلطان جلال الدين پيش آن
لشكر باز رفت، مصاف داد، و ايشان را بشكست و منهزم گردانيد، و كافر بسيار
بدوزخ فرستاد (و چند بار) ديگر لشكر مغل [4] ميآمد و منهزم ميشد، و در
لشكر سلطان جلال الدين اغراق [5] بسيار[1] در اين جا چند كلمه از نسخه اصل پريده و خوانده نميشود، از مط گرفته شد، [2] در همه نسخ چنين است، راورتي و مط نسخه بدلي هم ازين نام ندارند، ولي
عباس اقبال ايراني در تاريخ استيلاي مغل در همين مورد (ص 61) اسم سرلشكر
چنگيزي را را (قوتوقونويان) مينويسد، و شايد مأخذشان جهانگشاي جويني باشد،
كه در جلد دوم آن كتاب مذكور افتاده و (شيكي قوتوقو) نوشته است اعجب اين
است كه در صفحه (73) كتاب عباس اقبال در ذيل صفحه، از صفحات (344- 345)
نسخه مط طبقات ناصري اقتباس مطالبي را فرمودهاند، در اين جا هم
(قوتوقونويان) نوشتهاند، حال آنكه در نسخه مط و مب و راورتي و اصل من اين
نام (فوتونوين) آمده، و در چندين مورد بهمين صورت ضبط است- چون مرا مدرك و
مأخذ ديگر آقاي عباس اقبال معلوم نبود، بر ضبط اصل نسخ اكتفا كردم و اين
چند سطر را توضيحا نوشتم. [3] اصل: بردار، مط و مب: بحدود بداون، كه
در نسخ خطي مط: برداز يا بردار هم آمده، راورتي بروان، و اين اصح صورت است،
چه جنگ پروان بزرگترين پيكارهاي تاريخي افغانستان است، كه خوارزم شاه
بهمدستي ملت آزاد افغان قشون چنگيزي را بشكست، پروان از مدتها بين ارباب
مسالك و ممالك معروف است، و اكنون هم به همين نام زنده است، و در سمت شمالي
كابل به بعد (45) ميل در بين كوهسار سرسبز و شاداب افتاده، و باد شمالي
كابل را «باد پروان» ميگويند زيرا از همان سو ميوزد. [4] اصل: ديگر بار سيوم لشكر. [5] اصل: اعراب، مط و مب: اعراق، كه در نسخ خطي مط عراق و اعراب هم آمده. راورتي
اين كلمه را اغراق مينويسد، و در صفحه گذشته جائي كه ذكر ملك رضي الدين
در پر شورمي ميرود، و نسخه اصل من و مط و مب گويند كه لشكر عراق آنجا بود،
درين مورد هم راورتي لشكر اغراق مينويسد، و گويد كه در نسخ جديده اعراق
بعين مهمله و در يكي هم عراب آمده، كه برخي از مورخين آنها را عراقي
پنداشتهاند، يعني بابلي، ولي اغراق كه قبيله بزرگ ترك است، در جهانگشا و
ديگر تواريخ مذكور افتاد، و مقصد مؤلف هم اينهاست