[101-ر]مكن.و اگر من دانستمى كه اگر استغفار براى ايشان بر هفتاد بيفزودمى، خداى ايشان را بيامرزيدى بيفزودمى،و آنگه نماز كرد بر او و دفن كرد او را،عقيب آن جبريل آمد و رسول را-عليه السّلام-از نماز بر منافقان نهى كرد و اين آيت آورد،

و لا تصلّ على احد منهم مات ابدا و لا تقم على قبره ؛يعنى به دفن او حاضر مياى،من قولهم:قام فلان على فلان اذا قام بامره.

و در نماز مرده خلاف كردند،بعضى گفتند:نماز نيست،دعاست على عرف اللّغة،براى آن‌كه در او طهارت شرط نيست.و قرائت نيست على خلاف بينهم،و ركوع و سجود نيست،و اين مذهب اهل البيت است،و به نزديك اهل البيت قرائت مكروه است و اين مذهب ابو حنيفه است و ابو يوسف و محمّد و ثورى و مالك و اوزاعى.و شافعى گفت:لا بدّ است از قرائت الحمد،چه نماز به آن منعقد شود، گفت:اگر نماز بر مرده به روز كند به قرائت الحمد اخفاف كند،و اگر به شب باشد به قرائت الحمد جهر كند،حملا [1]على صلوات اللّيل و النّهار.و مذهب احمد.

حنبل همين است.اما تكبيرات در او پنج است،به نزديك ما يك تكبير بكند و از پس او شهادتين بگويد،و دوم تكبير بكند و از پس او صلات [2]بر محمّد و آل محمّد بگويد،و سوم [3]تكبير بكند و دعا كند مؤمنين و مؤمنات را،و چهارم تكبير بكند و دعا كند مرده را اگر مؤمن باشد و لعنت كند اگر منافق باشد،و تكبير پنجم بكند و نماز به او ختم كند.و شافعى گفت:تكبير اوّل بكند و الحمد بخواند،و دوم [4]بكند و شهادتين و صلات [5]و دعاى مؤمنان بگويد،و تكبير سه‌ام [6]بكند و دعاى مرده بگويد، و تكبير چهارم بكند و سلام بازدهد.و به مذهب ما،سلام بازدادن نيست در نماز مرده.و جملۀ فقها در اين خلاف كردند و ميان ايشان خلاف است كه:سلام در او فريضه است يا سنّت.امّا طهارت در او شرط نيست،و اگرچه اولى‌تر طهارت باشد،و اگر تيمّم نكند نيز روا باشد،براى آن‌كه او نماز نيست دعاست-چنان كه گفتيم.و شافعى گفت:نماز است و بى‌طهارت درست نباشد و تا آب يابد،تيمّم درست نباشد در او.و به ابو حنيفه گفت:طهارت بايد و اگر آب يابند،و اگر نيابند تيمّم روا بود.

قوله: إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللّٰهِ وَ رَسُولِهِ ؛خارج است مخرج تعليل براى آن‌كه،ايشان به