است برآن منّتها كه بر ابراهيم نهاد،من قوله: وَ وَهَبْنٰا لَهُ إِسْحٰاقَ وَ يَعْقُوبَ -الى قوله [1]: صِرٰاطٍ مُسْتَقِيمٍ ،و مغربى اين وجه را استحسان كرد.چهارم آن‌كه:«ثمّ» اين جا به معنى«واو»است و در او مجرّد عطف است،چنان كه شاعر گفت:

قل لمن ساد ثمّ ساد ابوه ثمّ قد ساد قبل ذلك جدّه
و اين وجوه جمله [2]نيك است و محتمل و اگر در اين وجه گويند مراد تعداد نعمت است بر مكلّفان،جز آن‌كه ابتدا به رسول كرد آنگه به موسى تا«ثمّ» بر جاى خود باشد.و كذلك فى البيت كانّه بدأ فى التّعداد به ثمّ بابيه ثمّ بجدّه،و هذا تأويل مليح فى الآية من استخراجي،و مثاله قولهم:أ لم احسن اليك ثمّ خلّصتك ثمّ كسوتك ثمّ اعطيتك،و اگرچه آنچه از پس [3]گفت اوّل كرده [4]باشد.

قوله: تَمٰاماً عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ ،در او پنج قول گفتند:يكى ربيع و فرّاء گفتند:تماما على احسانه،يعنى بر احسان موسى،يعنى كتاب داديم او را تا احسان او تمام شود كه به آن ثواب آخرت رسد [5].دوم مجاهد گفت:تماما على المحسنين،و لفظ اگرچه واحد است مراد جمع است[126-پ]و التّقدير على الّذين احسنوا،و هكذا هو فى حرف عبد اللّه بن مسعود،چنان كه يكى از ما گويد:

أوصي بمالى للّذي حجّ و غزا،اى للغازين و الحاجّين [6]،قال الشّاعر [7]:

شبّوا [8]على المجد و شابوا[و اكتهل] [9].

و اراد و اكتهلوا،يعنى تا [10]تمام نعمت باشد بر محسنانى كه موسى -عليه السّلام-از ايشان بود.ابو عبيده گفت:معنى آن است كه على كلّ من احسن، و معنى اين قول آن باشد كه ما فضيلت موسى بن محسنان به اين كتاب تمام