و زجّاج گفت:تأذّن اى تألّى و حلف،سوگند خورد خداى تو.عبد اللّه عبّاس گفت:قال ربّك،گفت خداى تو،مجاهد گفت:امر ربّك،فرمود خداى تو.عطا گفت:حكم ربّك.قطرب گفت:وعد ربّك،وعده داد خداى تو.

لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ ،كه بر ايشان گمارد و مسلّط كند بر ايشان. مَنْ يَسُومُهُمْ [1]، كسى را كه بر ايشان نهد عذاب بد و آن رسول است-عليه السّلام-كه ايشان را رنجور و معذّب داشت به قتل و سبى و جلا و جزيت و ضمان كرد كه اين عذاب تا قيامت بر ايشان [2]بماند و در اين وعيد كه ايشان را كرد بشارت مؤمنان بود كه ملّت و شرع رسول ما تا قيامت پاينده خواهد بود [3]آنگه گفت:خداى تو اى محمّد سريع العقاب است،كافران را كه مستحقّ عقاب [4]باشند.و او غفور و رحيم است بر مؤمنان كه مستحقّ رحمت و مغفرت باشند تا او بر ايشان تفضّل كند.

وَ قَطَّعْنٰاهُمْ فِي الْأَرْضِ أُمَماً ،آنگه گفت:من بنى اسرائيل را مفرّق بكردم در زمين.امما،جماعاتى.و نصب او بر حال است.آنگه تفضيل [5]داد آن جماعات را گفت: مِنْهُمُ الصّٰالِحُونَ ،از ايشان بعضى صالحان و نيكان بودند.

مجاهد و عطا گفتند:صالحان جهودان آنان بودند كه به عيسى -عليه السّلام-و به محمّد-صلّى اللّه عليه و آله-ايمان آوردند.كلبي گفت:

صالحانشان [6]آنان‌اند [7]كه از وراى جوى اوداف‌اند [8]،كه ذكر ايشان برفت. وَ مِنْهُمْ دُونَ ذٰلِكَ ،و از ايشان بعضى فرود اين‌اند و كم از اين‌اند يعنى كافراند [9]و فاسق‌اند. وَ بَلَوْنٰاهُمْ ،بيازموديم ايشان را به حسنات يعنى به تندرستى و دست فراخى و بسيار نعمتى.و«سيئات»،يعنى قحط و بيمارى و تنگدستى و حرمان و