به معنى«مع»است،چنان كه:اشتريت الدّار بآلاتها،أى مع آلاتها-بآيات و بيّنات و حجج و دلايل[ما] [1]. فَظَلَمُوا بِهٰا ،أى جحدوا بها و كفروا.و«ظلم»اين جا به معنى كفر است [2]و جحود است،دليلش«باء»،لا يقال«ظلم به»انّما يقال «ظلمه»،و لكن چون به معنى كفر آمد تعديه كرد او را به حرفى كه كفر و جحود را به آن تعديه كنند،و مثله قوله: لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسٰائِهِمْ [3]،لا يقال:آلى منه به معنى حلف [4]،و انّما يقال:آلى عليه و لكنّه لمّا ضمّنه معنى التّبرّي و التّعدية [5]عدّاه بمن.

بعضى دگر گفتند:«با»به‌منزلۀ«با»ى آلت است،چنان كه ضرب بالسّيف و قطع بالسّكين،يعنى آلت ظلم خود ساختند اين آيات را و ظالم شدند از جهت اين آيات.و به هر حال بايد گفتن كه به كفر[به] [6]آيات ظالم شدند،پس معنى راجع[باشد] [7]با قول اوّل بى [8]اين‌همه تعسّف.اين قول ضعيف است.

بعضى دگر گفتند معنى آن است كه:بدّلوا بها،أى بدّلوا الكفر بها بدلا من الايمان،براى آن‌كه ظلم وضع الشّىء في غير موضعه باشد در او معنى تبديل حاصل است،و اين قول قريب است. فَانْظُرْ كَيْفَ كٰانَ عٰاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ ،اين «نظر»به معنى فكر است،انديشه كن و تأمّل و بنگر به چشم دل تا عاقبت آن مفسدان به كجا رسيد و چگونه بود.و ما با ايشان چه كرديم! وَ قٰالَ مُوسىٰ يٰا فِرْعَوْنُ ،موسى گفت:اى فرعون!و نام او قابوس بود بر قول اهل كتاب،و وهب گفت:نام او وليد بن مصعب بود،و از جملۀ قبطيان بود و عمرش بالاى چهارصد سال بود.[و] [9]چنان كه در اخبار آمد:در اين مدّت او را تبى و بيمارى نبود،و گفتند:او را به هر [10]چهل روز يك‌بار حاجت بودى،و او را