نام کتاب : روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن نویسنده : الرازي، ابوالفتوح جلد : 8 صفحه : 300
جواب پنجم از او آن است كه:الّا كه خداى خواهد كه شما را با دين ما آرد تا دين ما و شما يكى شود،پس تلخيص كلام آن باشد كه الّا كه خداى خواهد كه ما بر يك ملّت باشيم و آن ملّت مسلمانى است،و اگر كلام بر ظاهر خود گيرند همين معنى دارد كه ملّت ايشان يكى شود.
اگر گويند:اين جواب اقتضاى آن مىكند كه خداى نمىخواهد كه ايشان با ايمان آيند،گوييم:خداى تعالى از ايشان ايمان و رجوع به [1]ايمان مىخواهد، الّا آن است كه بر سبيل اجبار [2]،و شعيب-عليه السّلام-در [3]خواست كه الّا كه خداى خواهد كه جبر كند شما را بر ايمان،و اين جارى مجراى آن باشد كه خداى تعالى گفت: وَ لَوْ شٰاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعاً [4]-الآية.
جواب ششم از اين آن است كه:الّا كه خداى خواهد كه شما را تمكّنى كند ازآنكه بر ما اكراه كنى [5]و ما را با اكراه [6]با دين خود آرى [7]،آنگه[ما] [8]با اظهار دين شما آييم مكره [9]نه مخيّر،گفت و بيانش قوله: أَ وَ لَوْ كُنّٰا كٰارِهِينَ .
جواب هفتم از اين آن است كه:[173-پ]الّا كه خداى تعالى خواهد كه ما را متعبّد بكند به اظهار كلمۀ كفر و اخفاى كلمۀ ايمان على وجه التّقيّة و دفع المضرّة على [10]النّفس و الأهل.
اگر گويند:اين در حقّ پيغامبران روا باشد؟گوييم:[اگرچه] [11]كلام، شعيب مىگويد،مراد باستثناء او نباشد قوم او باشند.و قوله: أَ وَ لَوْ كُنّٰا كٰارِهِينَ ، نيز تقويت اين جواب كند.پس به اين اجوبه جواب ساقط بود. وَسِعَ رَبُّنٰا كُلَّ