ايشان كه بودند:

كلبي روايت كرد از ابو صالح از عبد اللّٰه عبّاس كه گفت:ايشان أسد و غطفان بودند،بيامدند و اظهار اسلام كردند و منافق بودند،و چون قوم ايشان ايشان را گفتندى:به كى [1]اسلام آورده‌اى [2]؟گفتندى:بهذا القرد و بهذا العقرب،به اين كپى و به اين گزدم [3].و چون رسول را ديدندى و اصحاب او را،گفتندى:ما از شماييم، حق‌تعالى نفاق ايشان اظهار كرد،بگفت [4]:غرض ايشان در اين گفتن آن است تا به اظهار كلمۀ اسلام از شما ايمن باشند،و به اظهار كلمۀ كفر از قوم خود ايمن باشند.

و جويبر گفت از ضحّاك از عبد اللّٰه عبّاس كه:ايشان بنو عبد الدّار بودند،و سدّى گفت:در نعيم بن مسعود[331-ر]الأشجعى آمد،كه او هروقت آمدى به نزديك رسول و از او امانى بستده بود،و آنگه چيزهايى [5]كه رفتى نقل كردى با مشركان،و غرض آن بود تا از هر دو گروه ايمن باشد.قتاده گفت:اينان مى‌بودند از عرب به تهامه فرود آمدند،خواستند تا از هر دو قوم ايمن باشند.

و قوله: كُلَّمٰا رُدُّوا إِلَى الْفِتْنَةِ أُرْكِسُوا فِيهٰا ،ابو العاليه گفت كه:هرگه كه ايشان را امتحان و ابتلا كنند به بليّتى تا [6]سر كفر شوند و اظهار كفر كنند.قتاده گفت:هرگه كه بلايى رسد ايشان را به آن [7]با سر طريقۀ اوّل شوند از كفر.عبد اللّٰه عبّاس گفت معنى آن است كه:هرگه كه ايشان را با كفر دعوت كنند با سر كفر شوند.

و اصل«فتنه»اختبار و امتحان باشد،و«إركاس»نكس باشد و سرنگونسار گردانيدن [8]،و اين عبارت براى تقبيح حال ايشان گفت،و براى آن با خداى تعالى حواله كرد بلفظ ما لم يسمّ فاعله،كه از طريق خذلان و منع توفيق بود و ايشان را با