منكم،براى آن تا عدد تمام كنى اين حكم مشروع كردند و از شما درخواستند، گفت:مثال اين چنان است كه حق‌تعالى در قصّۀ ابراهيم گفت: وَ كَذٰلِكَ نُرِي إِبْرٰاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ [1]،معنى آن است كه:

و ليكون [2]من الموقنين اريناه ذلك،براى آن [3]تا او از جمله موقنان باشد آن آيات با او نموديم،زجّاج گفت:معطوف است و متعلّق به معنى آيت متقدّم،براى آن‌كه معنى اين آيت كه: يُرِيدُ اللّٰهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لاٰ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ...،آن است كه:فعل اللّٰه ذلك بكم ليسهّل عليكم.

آنگه اين را برآن عطف كرد، وَ لِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ ،يعنى اين ارادت يسر و نفى ارادت عسر براى آن بود تا كار بر شما آسان كند،و تا شما عدد ماه تمام بدارى.در اين عدد خلاف كردند.بهرى گفتند:مراد عدد ماه است تا عدد ماه تمام نگاه دارى.

قولى ديگر آن است كه تا عدد ايّامى كه در بيمارى و سفر روزه گشاده باشى نگاه دارى به تمام و كمال تا قضا [4]كنى آن را به‌مانند آن،و اين قول بيشتر مفسّران است،و در آيت دليل نيست نزد اصحاب عدد بر قول اوّل كه گفتيم از بعضى مفسّران،براى آن‌كه خداى تعالى گفت:تا عدد نگاه دارى و تمام بكنى [5].و بر قول [اوّل كه گفتند] [6]عدد راجع است با ماه،اگر مراد عدد ماه است،ماه عبارت بود يك‌بار از سى روز و يك‌بار از بيست و نه روز،و در هر دو[مستعمل است] [7]و استعمال ايشان يك لفظ را در دو معنى يا [8]بسيارى معانى ظاهر استعمال دليل حقيقت كند،چون لفظ[«قرء»و«شفق»،و بيان] [9]اين مستقصى در جاى خود بيايد-ان‌شاءاللّٰه.

قوله: وَ لِتُكَبِّرُوا اللّٰهَ عَلىٰ مٰا هَدٰاكُمْ ،در او دو قول گفتند:قولى آن‌كه تا [خداى را تعظيم] [10]كنى و اجلال،برآن هدايت و بيان كه شما را كرد در دين، و توفيق كه داد در روزه ماه رمضان،و تخصيص كه[كرد شما را به اين] [11]ماه،دون