قتاده و ربيع گفتند:به«ناس» [1]مؤمنان خواست.ابو العاليه گفت:اين روز قيامت باشد كه كافر [2]را بدارند اوّل خدايش لعنت كند و پس فريشتگان و آنگه مؤمنان.

سدّى گفت:هيچ دو متلاعن [3]نباشند كه يكديگر را لعنت كنند و الّا لعنت ايشان با كافران گردد لقوله تعالى: أَلاٰ لَعْنَةُ اللّٰهِ عَلَى الظّٰالِمِينَ [4]،براى آن‌كه كافر سر همۀ ظالمان است.

و لعنت از خداى تعالى،هم به قول باشد هم به فعل.آنچه به قول باشد بر سبيل نفرين باشد،كقوله تعالى: وَ إِنَّ عَلَيْكَ لَعْنَتِي [5]،و لقوله: أَلاٰ لَعْنَةُ اللّٰهِ عَلَى الظّٰالِمِينَ [6].[185-ر]و آنچه به فعل بود ابعاد مستحقّ لعنت باشد از رحمت و ثواب بهشت-چنان كه بيان كرديم،و امّا از ما جز به قول نباشد بر وجه نفرين [7].

خٰالِدِينَ فِيهٰا ،نصب او بر حال بود،اى مقيمين [8]،آنجا مؤبّد مخلّد باشند به بقا.خداى تعالى [9]تخفيف عذاب نكند ايشان را.

و در«فيها»خلاف كردند.بعضى گفتند:ضمير عايد است با لعنت،و بعضى گفتند:با دوزخ،نه ايشان به درآيند و نه عذاب بر ايشان به سر آيد و نه بميرند تا بازرهند ،و نه عذابشان را نقصانى و فتورى باشد.

وَ لاٰ هُمْ يُنْظَرُونَ ،بعضى گفتند:از نظر است،و نظر رحمت باشد اين جا،يعنى و نه بر ايشان رحمت كند خداى-عزّ و جلّ.و بعضى گفتند:از انظار است،و آن امهال باشد،و نه ايشان را مهلت دهند و بازگذارند تا توبه‌اى كنند و اصلاحى كنند.و بيشتر مفسّران برآنند كه:از«انظار»است به معنى امهال.و در آيت دليل است بر آنكه به قيامت تكليف نباشد و توبه نباشد،خلاف آن‌كه نجّار گفت:و ايمان سود ندارد،و توبه قبول نكنند،براى آن‌كه بر وجه مأمور به واقع نبود،و خلايق آنجا ملجأ باشند به دو وجه:يكى به مضرّتى عظيم عاجل،و يكى به منفعتى عظيم عاجل.پس