وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نٰاضِرَةٌ [1] ، وَ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ بٰاسِرَةٌ [2]،و: وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ [3]،و: وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نٰاعِمَةٌ [4]،مراد به اين وجوه در اين مواضع همه اصحاب وجوهند،براى آن‌كه آنچه با وجوه اضافت كرد جز با جمله [5]مضاف نتواند بود [6].

امّا در اين آيت [7]چند وجه گفته‌اند،يكى آن‌كه:فثمّ اللّه،و«وجه» [8]صلت باشد،و اين قول كلبى و قتيبىّ است و جز ايشان.

وجهى دگر آن است كه:معنى جهت بود،و معنى آن بود كه:فثمّ جهة اللّه، اى جهة قبلته،على حذف المضاف و اقامة المضاف اليه مقامه.و اضافت قبله با او اضافت تخصيص است،كبيت اللّه و ناقة اللّه،و اين قول حسن و مجاهد و قتاده و مقاتل است.

و گفته‌اند،مراد آن است كه:فثمّ رضا اللّه،كه«وجه»به معنى رضا آمده است في قوله: إِلاَّ ابْتِغٰاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الْأَعْلىٰ [9]،اى ابتغاء رضائه [10]و قوله: وَ مٰا آتَيْتُمْ مِنْ زَكٰاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللّٰهِ [11].

إِنَّ اللّٰهَ وٰاسِعٌ عَلِيمٌ ،كلبى گفت:واسع المغفرة،فراخ مغفرت است.ابو عبيده گفت:الواسع،الغنىّ،معنى آن باشد كه واسع العطاء،گفت بيانش قوله: لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ [12]... ،اى غنىّ من غناه.و فرّاء گفت:الواسع،الجواد،بيانه قوله:

وَ رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ [13] .

و گفته‌اند:واسع عالمى باشد كه يسع علمه كلّ شىء،و بيانش [14]: وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ [15]... ،يعنى علمه،هرچه در آسمان و زمين است در علم او گنجد، و عليم بليغتر باشد از عالم.

بعضى [16]از صالحان گفت:در ديرى رفتم وقت نماز بود،ديرانى را گفتم:مرا ره