قتاده گفت:ذى الفواضل و النّعم،خداوند نعمتها و فزونيهاست.سعيد جبير گفت:ذى الدّرجات،قرظيّ گفت:ذى الفضائل العالية.مجاهد گفت:

معارج الملائكة،[آن راههاست كه فرشتگان بر او بر آسمان شوند] [1].

[تَعْرُجُ الْمَلاٰئِكَةُ] ^«2» ،جملۀ قرّاء به«تا»ى تأنيث خواندند مگر كسائى كه به «يا»خواند براى تقدّم فعل،و اين قرائت عبد اللّٰه مسعود است. وَ الرُّوحُ ،و جبريل-عليه السّلام-. [إِلَيْهِ] [3]،يعنى الى اللّٰه تعالى،يعنى به جايى كه خداى تعالى امر كرده باشد او را به آن جاى رفتن كه به رضاى خداى تعالى نزديك باشد به [4]امتثال اوامر او. فِي يَوْمٍ ،در روزى كه مقدار آن روز پنجاه هزار سال باشد از سالهاى دنيا،و گفتند:به يك روز چندانى بر شود [5]كه اگر جز او كسى [6]باشد به پنجاه هزار سال بررود از سالهاى دنيا،[و] [7]گفتند:اين عروج او از زير هفتم زمين باشد تا به بالاى هفتم آسمان به اوامرى كه خداى را باشد.ليث گفت از مجاهد:مراد غايت[و] [8]منتهاى امر اوست از زمين تا به آسمان كه اندازه و مقدار او چندين است.

امّا قوله: فِي يَوْمٍ كٰانَ مِقْدٰارُهُ [9]أَلْفَ سَنَةٍ [10]،مراد نزول امر اوست و مقدار نهايت آن از آسمان دنيا تا به زمين،چنان كه از آسمان به زمين آيد و از زمين به آسمان شود،براى آن‌كه از زمين تا [11]به آسمان پانصدساله راه است،پس آمد شدن [12]هزارساله راه باشد.

محمّد بن اسحاق گفت:مراد آن است كه اگر آدمى از زمين خواهد تا به