اگر نه آن كلمۀ حكم استى [1]كه من با او [2]حكم كرده‌ام در تأخير عذاب ايشان و آن‌كه در دنيا تعجيل عقوبت نكنم [3]بر ايشان، لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ ،حكم كرده شدى ميان ايشان و برسيدى به هر مستحقى آنچه سزاوار ايشان [4]است. وَ إِنَّ الظّٰالِمِينَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِيمٌ ،گفت:ظالمان و كافران و مبتدعان را عذابى باشد سخت به دردآورنده.

آنگه خطاب كرد با رسول يا با مخاطبى مبهم مجهول.

گفت: تَرَى الظّٰالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمّٰا كَسَبُوا وَ هُوَ وٰاقِعٌ بِهِمْ ،فرداى قيامت ظالمان را بينى ترسان و لرزان از آنچه كرده باشند،و آنچه كرده باشند با ايشان رسد و بر ايشان فتد [5]،يعنى جزاى آن.و اشفاق،خوفى باشد با رقت از وقوع امرى بر مخوف عليه،و اصل او از رقت باشد،من قولهم:ثوب شفق [6]،اى رقيق،و الاسم الشفقة. وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّٰالِحٰاتِ ؛رواست كه محل اين جمله نصب باشد بالعطف على قوله: تَرَى الظّٰالِمِينَ ،اى،و ترى الذين آمنوا،و شايد تا محل او رفع بود،و اين كلام [7]مستأنف بود.گفت:و آنان كه مؤمنان باشند و عمل صالح دارند، فِي رَوْضٰاتِ الْجَنّٰاتِ ،ايشان در بوستانهاى سبز باشند كه هم زمينش به نبات سبز [183-پ]باشد و هم هوايش پردرخت باشد چنان كه سايه‌افگند و زمين بپوشد،هم مرغزار باشد هم بوستان [8]. لَهُمْ مٰا يَشٰاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ،ايشان را باشد هرچه خواهند و آرزو كنند به نزديك خداى تعالى. ذٰلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ ،اين،فضلى و احسانى بزرگوار[يعنى اين ثواب و منافع.

ذٰلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللّٰهُ عِبٰادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّٰالِحٰاتِ ،گفت:اين آن است] [9]،يعنى،اين ثواب كه خداى تعالى بشارت داد به او بندگان مؤمنش را كه عمل صالح كنند،چه ايشان اهل آن و مستحق آنند.

آنگه گفت: قُلْ ،بگو اى محمد: لاٰ أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبىٰ ،من از شما مزدى نمى‌خواهم بر اين اداى رسالت،الا دوستى اين خويشان