عالم است.و«قدر»و«قتر»،تضييق باشد.

شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مٰا وَصّٰى بِهِ نُوحاً ،بيان كرد براى شما آنچه نوح [1]-عليه السلام-به آن اندرز و وصايت كرد.و براى آن نوح را تخصيص كرد كه اول كس كه او را شريعت بود،نوح بود-عليه السلام. وَ الَّذِي أَوْحَيْنٰا إِلَيْكَ ،و آنچه وحى كرديم به تو.و محل«ما»و«الذى»هر دو نصب است به وقوع شرع بر او.و كذلك قوله: وَ مٰا وَصَّيْنٰا بِهِ إِبْرٰاهِيمَ وَ مُوسىٰ وَ عِيسىٰ ،و آنچه وصيت كرديم ابراهيم و موسى و عيسى را-عليهم السلام.

آنگه در معنى و وجه آيت خلاف كردند.قتاده گفت:معنى«ما»و«الذى»و «ما»ى ديگر-كه اسماء مبهم است-تحليل الحلال و تحريم الحرام [2].حكم گفت:

تحريم الامهات و البنات است،و آنچه شرح داد فى قوله: حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهٰاتُكُمْ [3]-الآيه، [4]بيان محرمات است در بيان [5]نكاح.

مجاهد گفت:نماز به پاى داشتن است و زكات دادن و اقرار دادن خداى را به طاعت كه اين،آن دين است كه خداى نهاد براى پيغامبران،و اين،روايت والبى است از عبد الله عباس. أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ ،كه طاعت[177-ر]خداى به‌پاى‌دارى از [6]امتثال اوامر و انتها از نواهى او.و گفتند:دين توحيد است.و گفتند:خداى تعالى جمله پيغامبران را به اقامت دين فرستاد و اقامت سنت و الفت و جماعت و ترك فرقت،و حمل كردن بر عموم اولى‌تر بود از فعل واجبات و مندوبات و اجتناب مقبحات. كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ ،بزرگ است و گران است بر مشركان،آنچه تو ايشان را به آن مى‌خوانى از توحيد و ترك عبادت اصنام.[الله] [7]يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشٰاءُ ، خداى تعالى برگزيند آن را كه خواهد براى رسالت خود.و گفتند:معنى آن است كه سخت مى‌آيد بر اين مشركان رسالت تو وا آن [8]كه تو يكيى از جملۀ ايشان،آنگه مخصوص بكنند تو را به نبوت و اداى رسالت،و نمى‌دانند كه اين به اختيار خداى است،كه خداى تعالى براى رسالت خود آن را برگزيند كه او خواهد و داند كه