نام کتاب : روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن نویسنده : الرازي، ابوالفتوح جلد : 16 صفحه : 288
به جاى فراخ آمدند.به عكس آنكه عرب گويد آن را كه به ديدن او شادمانه باشد:
مرحبا و اهلا و سهلا.اى،اتيت مكانا رحبا و موضعا سهلا و اتيت اهلك،گويند:نه به جاى نيك و فراخ آمدند. إِنَّهُمْ صٰالُوا النّٰارِ ،ايشان سوختگان[100-پ]آتش خواهند بودن،چنان كه ما هستيم.
اتباع گويند سادات را: بَلْ أَنْتُمْ لاٰ مَرْحَباً بِكُمْ ،بل شما را مرحبا و تحيّت نيك مباد! أَنْتُمْ قَدَّمْتُمُوهُ لَنٰا ،شما آوردى ما را اين جا كه شما مقدّمان ما بودى در دنيا و داعيان ما. فَبِئْسَ الْقَرٰارُ ،بد جاى است اين [1].و نصب لاٰ مَرْحَباً ،بر فعلى مضمر باشد، چنان كه گفتيم و مورد او دعا بود،چنان كه نابغه گفت [2]:
لا مرحبا بغد و لا اهلا به ان كان تفريق الأحبّة في غد قٰالُوا ،آنگه اين اتباع و سفله گويند: رَبَّنٰا ،خداى ما مَنْ قَدَّمَ لَنٰا هٰذٰا ،هركه ما را با اين جا آورد و مقدّم ما بود در دعوت با كارى [3]كه ثمرهايش [4]اين است، فَزِدْهُ عَذٰاباً ضِعْفاً فِي النّٰارِ ،او را عذاب مضاعف كن در دوزخ.
وَ قٰالُوا مٰا لَنٰا لاٰ نَرىٰ رِجٰالاً كُنّٰا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرٰارِ ،چون در دوزخ آيند، بنگرند،گويند:چه بود ما را كه نمىبينيم مردانى را كه ما ايشان را از جملۀ بد- مردان شمرديم.
أَتَّخَذْنٰاهُمْ سِخْرِيًّا ،و ما ايشان را به سخريه و فسوس داشتيم در دنيا؟ أَمْ زٰاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصٰارُ ،خود اين جا نهاند يا چشم ما بر ايشان نمىآيد،مايل است از ايشان؟ اين كافران گويند كه:ما چرا آن مؤمنان كه بر ايشان در دنيا استهزا كرديم و پنداشتيم كه ايشان بر باطلند نمىبينيم؟و اهل كوفه خواندند الّا عاصم:اتخذناهم،به همزۀ وصل على الخبر و بر اين قرائت در جاى صفت«رجالا»باشد.و اين قرائت بهتر است براى آنكه اهل دوزخ شاكّ نباشند در استهزاى ايشان به مؤمنان در دنيا.
دگر آنكه أَمْ زٰاغَتْ ،معادل أَتَّخَذْنٰاهُمْ ،نيست.و باقى قرّا به فتح«الف»خواندند، «الف»قطع بر آنكه [5]«الف»استفهام است.مجاهد گفت:اين قول كفّار قريش