است و«من»مؤكّد او. سُبْحٰانَهُ ،منزّه است او. إِذٰا قَضىٰ أَمْراً ،چون[كارى] [1]قضا كند و حكم كند و خواهد تا بباشد بر او متعذّر نبود،و مثال او در تا[تّى] [2]و نفى تعذّر بود كه يكى از شما گويد:[كن] [3]،كه مراد او بباشد بى‌رنجى كه به او رسد،و اين بر طريقه تشبيه گفت.و بعضى دگر گفتند:اين حقيقت است و خداى تعالى چون خواهد [4]چيزى آفريند،گويد: كُنْ ،تا عند آن در وجود آيد و فرشتگان را در آن لطف نباشد [5]و ندانند كه هيچ فعل بر او متعذّر نيست.

وَ إِنَّ اللّٰهَ رَبِّي وَ رَبُّكُمْ ،ابن كثير و ابو عمرو و نافع خواندند:انّ اللّه به فتح همزه،و باقى قرّاء به كسر همزه خواندند.

فتح را چهار وجه است:ابو عمرو گفت:عطف است على قضى،اذا قضى امرا.

و قضى انّ اللّه ربّي و ربّكم.وجه دوم [6]اوصاني انّ اللّه ربّى و ربّكم.و سيم [7]فرّاء گفت:و ذلك انّ اللّه ربّي و ربّكم عطف بود على ذلك قَوْلَ الْحَقِّ ،و محلّ او رفع است بر خبر ابتدا.چهارم بر تقدير«لام»،و لأنّ اللّه ربّي و ربّكم،و عامل در او فَاعْبُدُوهُ باشد.

و آنان كه به كسر خواندند كلامى مستأنف كردند [8]و قوّت اين قرائت،قرائت ابىّ است إِنَّ اللّٰهَ بى«واو».و وجهى دگر آن است كه:عطف بود على قوله: إِنِّي عَبْدُ اللّٰهِ ،و خداى-عزّ و جلّ-خداى من و شماست او را پرستى.

آنگه گفت: هٰذٰا صِرٰاطٌ مُسْتَقِيمٌ ،يعنى اعتقاد بستن [9]كه او خداى جهانيان است و او را همتا و انباز نيست در عبادت،و عبادت او واجب است ازآنجا كه مستحقّ عبادت اوست،اين جمله راه راست است.

قوله: فَاخْتَلَفَ الْأَحْزٰابُ مِنْ بَيْنِهِمْ ،جمع حزب،جماعات از ميان ايشان خلاف افتاد،فاختلفوا فيما بينهم في عيسى.

در عيسى خلاف كردند،قومى ترسايان گفتند:او خداى است و آن يعقوبيان