ايشان به آن نگرويدند و ايمان نياوردند؟اگر اين آيات كه ايشان اقتراح كردند بياريم ايمان نيارند.آنگه ايشان را عذاب آيد چنان كه امّت اوّل را[24-ر].

اهل بصره و نافع و حفص و ابو جعفر خواندند: أَ وَ لَمْ تَأْتِهِمْ ،به«تا»لتأنيث [1]البيّنة،و باقى قرّاء به«يا»لتقدّم الفعل و حمل البيّنة على معنى البيان-چنان كه در نظاير او رفته است.

وَ لَوْ أَنّٰا أَهْلَكْنٰاهُمْ بِعَذٰابٍ مِنْ قَبْلِهِ ،و اگر ما ايشان را بهلاك كرده بودمانى به عذابى،يعنى به نوعى عذاب پيش از اين،يعنى پيش از آمدن تو. لَقٰالُوا ،گفتندى:

لَوْ لاٰ [2]أَرْسَلْتَ إِلَيْنٰا رَسُولاً ،چرا پيغامبرى به ما نفرستادى؟ فَنَتَّبِعَ آيٰاتِكَ ،تا ما متابعت آيات تو كردمانى [3].و نصب او بر جواب استفهام است به«فا». مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزىٰ ،«ان»،مع الفعل در تأويل مصدر است،يعنى من قبل الذّلّ و الخزى، پيش ازآن‌كه ذليل شويم و هالك.

قُلْ ،بگو اى محمّد! كُلٌّ مُتَرَبِّصٌ ،هريكى از ما هر دو گروه متربّص و چشم برنهاده است،انتظار چيزى مى‌كند،ما انتظار فتح و ظفر و نصرت مى‌كنيم از قبل خداى تعالى،و شما انتظار مرگ ما مى‌كنى. فَتَرَبَّصُوا ،انتظار كنى،صورت امر است و مراد تهديد و تقريع. فَسَتَعْلَمُونَ ،كه فرداى قيامت بدانى كه كيست كه خداوند ره راست است،و كيست كه مهتدى و راه يافته است و بر ره حق و صواب است،ما يا شما؟و در آيات دليل است بر وجوب لطف،اعنى فى قوله: لَوْ لاٰ يَأْتِينٰا ، و: لَوْ لاٰ أَرْسَلْتَ إِلَيْنٰا رَسُولاً ،براى آن‌كه در او حجّت است و اگر در او حجّت نبودى جارى مجراى آن بودى كه يكى از ما گفتى ديگرى را:هلا فعلت بنا ما لا نحتاج اليه فى الدّين و الدّنيا و لا نفع لنا فيه،و اين كلامى لغو و ملامتى محال باشد براى آن‌كه در او حجّتى نباشد.و قوله: مَنْ أَصْحٰابُ الصِّرٰاطِ السَّوِيِّ وَ مَنِ اهْتَدىٰ ،«من»،در هر دو جاى اگر بر موصول [4]حمل كنند،يعنى [5]الّذي محلّ او نصب باشد[به] [6]فَسَتَعْلَمُونَ [7]،و اگر بر استفهام حمل كنند محلّ او رفع باشد-و اللّه اعلم.