و الإدراك،يقال:بلغت الكبر و بلغنى الكبر.بر اين قاعده فرق نباشد ميان اتى و مأتى.

لاٰ يَسْمَعُونَ فِيهٰا لَغْواً ،در آن بهشتها نشنوند سخن لغو بى‌فايده. إِلاّٰ سَلاٰماً ، استثناى منقطع است،المعنى:لكن سلام شنوند و تحيّت از يكديگر و از خداى تعالى،فى قوله: سَلاٰمٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ [1].زجّاج گفت،معنى آن است كه:

كلامى نشنوند كه ايشان را در اثم افگند،بل كلامى شنوند كه ايشان را به سلامت رساند. وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهٰا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا ،و روزى ايشان را مى‌رسد بامداد و شبانگاه، يعنى به اوقاتى مقدّر بر تقدير بامداد و شبانگاه،براى آن‌كه در بهشت شب نباشد و روز كه در او آفتاب برآيد و فروشود.

يحيى بن ابي كثير گفت:عرب در روزگار خود هركس را كه چاشت بخوردى و شام بودى،به نزديك او گفتندى متنعم است،خداى تعالى براى اين گفت: بُكْرَةً وَ عَشِيًّا .

وليد بن مسلم گفت،زهير بن محمّد را پرسيدم از اين آيت،گفت:در بهشت شب و روز نباشد،بل مقدار[شب] [2]حجاب فروگذارند و به مقدار روز حجاب بردارند.و گفتند:براى آن گفت كه آن‌كه بر اين وجه[بود] [3]با سلامت [4]باشد.

تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبٰادِنٰا مَنْ كٰانَ تَقِيًّا ،كه آن بهشت است اين كه ما به ميراث[دهيم] [5]از بندگان ما به آن‌كه پرهيزگار باشد،و براى آن لفظ ميراث گفت كه،خداى تعالى-على ما جاء فى الاخبار-براى هر بندۀ مكلّف جايى معيّن كرده است در بهشت و دوزخ،چون مرد ايمان آرد و اختيار طاعت كند آن جاى او به كافران دهند،و چون كفر آرد و معصيت كند،او را به دوزخ برند و جاى او بر طريق ميراث به مؤمنان و متّقيان دهند،و اين وجهى لطيف است.

قوله: وَ مٰا نَتَنَزَّلُ إِلاّٰ بِأَمْرِ رَبِّكَ ،عبد اللّه عبّاس و ربيع و ضحّاك و مجاهد و ابراهيم گفتند،سبب نزول آيت آن بود كه رسول-عليه السّلام-جبريل را گفت:چرا