نام کتاب : حق اليقين نویسنده : علامه مجلسى جلد : 2 صفحه : 613
او در هر طبقه قائم مقام اويند پس اگر آن شخص
خود يا وارث او يا بيگانه كه از جانب او تبرع كند حق را برساند بصاحب و يا بوارث
او و يا بوارث وارث او برىء الذمة ميشود و اگر آن مال را ادا نگرداند و بر ذمه او
ماند تا روز قيامت خلاف است كه در قيامت طلبكننده او كى خواهد بود اكثر علماء
گفتهاند كه صاحب اول طلب خواهد كرد چنانچه روايت صحيحى از حضرت صادق عليه السّلام
در اين باب وارد شده است و بعضى گفتهاند آخر وارثها طلب آن خواهند كرد اگر چه
بامام منتهى شود و بعضى گفتهاند حق خدا خواهد بود و اگر او يا وارث او را نيابد
بايد عازم باشد كه هرگاه صاحب حق يا وارث او را بيابد برساند و اگر مأيوس شود تصدق
كند و اگر صاحبش بهمرسد و بتصدق راضى نباشد باز باو بدهد و اگر حق غير مالى باشد
اگر گمراه كرده باشد بايد ارشاد بحق بكند و او را از آن اعتقاد باطل برگرداند اگر
ممكن باشد و اگر ممكن نباشد بعضى از روايات وارد شده است كه تا همه آنها را كه
ببدعت او گمراه شدهاند برنگرداند توبه او مقبول نيست و اكثر حمل بر توبه كامل
كردهاند و اگر قصاص باشد واجب است كه تسليم نفس خود را باولياى مقتول بكند مثل
آنكه بگويد به پسر مقتول كه من پدر تو را كشتهام اگر ميخواهى مرا بكش و اگر
ميخواهى ديت بگير و اگر ميخواهى عفو كن و همچنين اگر عضوى از كسى را بريده باشد
نزد او يا وارث او برود و اعلام كند و تمكين قصاص يا ديت بكند و اگر حد باشد مثل
فحش اگر آن شخص كه فحش باو گفته است عالم باشد كه اين فعل از او صادر شده است باز
بايد كه تمكين بكند يا حد بزند يا عفو كند و اگر نداند خلاف است كه او را اعلام
بايد كرد يا نه بعضى گفتهاند حقى است از شخصى و ساقط نميشود مگر بآنكه او ساقط
كند و خواجه نصير و علامه و اكثر علماء قائل شدهاند كه اعلام نبايد كرد زيرا كه
باعث تجديد اذيت او است و موجب عداوت و كينه او ميشود و اگر مجملا ابراء ذمه از او
تواند طلبيد بطلبد و همچنين اگر زنا كرده باشد العياذ باللّه با زوجه كسى آن نيز
چون حق الناس در آن هست اين حكم دارد و اگر غيبت كسى كرده باشد آن نيز چنين است و
كلينى از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده است كه از رسول خدا صلى اللّه عليه و
آله پرسيدند كه كفاره غيبت چيست فرمود آنست كه استغفار كنى براى آنكه غيبت او
كردهاى هر وقت كه او را ياد كنى و حمل كردهاند اين را بر آنكه غيبت باو نرسيده
باشد و خواجه نصير در تجريد گفته است كه واجبست عذر بخواهد از آنكه غيبت او كرده
است اگر باو رسيده باشد و علامه در شرح تجريد گفته است كه اگر غيبت بآن شخص رسيده
است بايد عذر از او بطلبد زيرا كه ضرر غم را باو رسانيده است بايد كه تدارك كند و
اگر باو نرسيده است لازم نيست حليت از او طلبيدن زيرا كه المى باو نرسانيده است و
در هر دو قسم واجب است كه پشيمان شود از براى خدا و عزم كند بآن
نام کتاب : حق اليقين نویسنده : علامه مجلسى جلد : 2 صفحه : 613