كه بتو بايد داد نزد من نيست و تقيه در گفتن كلمه كفر نيز جايز است چنانكه عمار كرد و حقتعالى عذر او را در قرآن مجيد فرستاد و همچنين در سب حضرت رسول و ائمه جايز است و از بعضى از اخبار ظاهر ميشود كه تقيه در بيزارى از ايشان نميباشد و در بعضى ظاهر ميشود كه ميباشد و مقتضاى جمع بين الاخبار آنست كه مخير باشد ميان آنكه تقيه نكند در ناسزا گفتن بايشان و كشتن را بر خود بگذارد چنانچه مادر و پدر عمار كردند و ميان آنكه تقيه بكند و ناسزا بگويد چنانكه عمار كرد و استغاثه بايد كرد بحق تعالى كه آدمى را بچنين بليه مبتلا نكند و در بعضى روايات وارد شده است كه تقيه در آشاميدن شراب و ساير مسكرات نمى‌باشد و در مسح بر روى موزه و ترك حج تمتع نمى‌باشد و مشهور جواز است در همه و احاديث را تأويلات كرده‌اند و اگر دوا منحصر باشد در حرام اكثر علماء تجويز كرده‌اند و احاديث بسيار بر عدم جواز وارد شده است خصوصا در شراب و مسأله در غايت اشكالست و دروغى كه در آن مصلحت سهلى باشد مثل آنكه شغلى دارد و جمعى مى‌آيند و او را بازمى‌دارند ميگويد بگوئيد در خانه نيست و موضع مخصوصى را قصد ميكند خالى از اشكال نيست و اگر مصلحت شرعى باشد جايز است و در احاديث عامه و خاصه وارد شده است كه هر دروغى كه هست از او سؤال ميكنند در قيامت مگر سه دروغ شخصى در جنگ سخنى بگويد كه مراد او معنى ديگر باشد و خصم معنى ديگر توهم كند يا شخصى كه خواهد اصلاح ميان دو كس بكند و بهر يك غير آنچه ديگرى گفته است بگويد و كسى كه وعده با اهل خود بكند و وفا نكند و هم چنانكه دروغ از براى اصلاح خوب است راستى كه متضمن افساد ميان مؤمنان باشد جايز نيست گفتن و در خلف وعده مشهور ميان علماء آنست كه مكروه است مگر شرطى كه در ضمن عقد لازمى شده باشد و آيات و اخبار دلالت ميكند بر عدم جواز مگر آنكه بعد از وعده ان شاء اللّه گفته باشد يا وفاى بآن متضمن مفسده بوده باشد و تفاصيل اين احكام را در شرح اصول كافى و در بحار ايراد نموده‌ام و از جمله امور واجبه بيزارى از اهل بدعت است مانند اكثر صوفيه و بايد از ايشان دورى كنند و تعليم ايشان ننمايند و با ايشان همنشينى نكنند و استقصاى واجبات و مناهى در اين رساله ممكن نيست پس معلوم شد كه در هر حال از احوال تكاليف بسيار بر آدمى هست در كردار و گفتار خواه در خانه و خواه در بيرون و در معاشرت هر طايفه و صنفى از خلق از زن و فرزند و مماليك و كافر و مسلمان و صالح و ظالم و فاسق و چنين نيست كه مردم گمان كرده‌اند كه واجبات منحصر است در نماز و روزه و حج و زكاة و محرمات منحصر است در زنا و اغلام و شراب و امثال اينها پس آدمى هميشه بايد