پناهنده شدند و علوم يونانى را در اين سرزمين نشر داده‌اند بايد مدرسه النصيبين دانست.اين مدرسه در سال 298 نصيب روميان شد و مركز آن يكى از شهرهاى سرحدى و شاهراه ميان بين النهرين بالا و دمشق بوده و ساليان دراز مركز علم و دانش محسوب ميشد.

پس از آن مدرسه انطاكيه است كه رونق علمى داشت و دانشمندان بزرگى از آن فارغ التحصيل شدند و بعدها خواهيم ديد كه منشأ تحول عميقى در جهان علم گرديدند البته اين دو مدرسه بر اساس تعليمات مذهبى قرار داشت و احيانا جنبه‌هاى سياهى هم بخود ميگرفت.

اداره مدرسه النصيبين در سال 362 م بدست ايرانيان افتاد و مدتها مركز آموزش علوم مذهبى و پزشكى و فلسفى بود.

سرانجام اين مدرسه تعطيل شد و مدرسه ادسا جانشين آن گرديد كه پس از مدتى بصورت دار العلم رسمى در آمد.

اواخر قرن چهارم در مدرسه ادسا آثار مهمى از يونانى به سريانى نقل شد و بعدها در اين مدرسه بسيارى از مسيحيان ايران زمين بتحصيل علم اشتغال يافتند و عدۀ زيادى از آنان بمقام اسقفى رسيدند.

و بدين طريق بسيارى از آراء و افكار فلسفى و منطقى يونان به زبانهاى پارسى قديم و سريانى نقل شد.

در سال 489 با اشاره كورش اسقف ادسا،زنون امپراطور روم مدرسه را تعطيل كرد و در اين هنگام كه مدرسان نسطورى آن مدرسه بايران مهاجرت كردند بجز عده كمى كه به نصيبين رفتند و آنمركز را مجددا رونق دادند،پادشاه ايران در اين فواصل عبارت بودند از يزدگرد 457 م 438 بلاش 488-484،قباد 486 -531 كه توجهى بعلوم و فنون فلسفى و منطقى كردند،چنانكه در اثر ترويج و تشويق همين شاهان علوم از مدرسه ادسا بمدرسه النصيبين ايرانى انتقال يافت.

(در موقعيكه مدرسه النصيبين كاملا ايرانى و تحت تسلط آنها قرار گرفت).

و اين علوم در درجه اول شامل تأليفات منطقى ارسطو و ايساغوجى،فرفوريوس صورى بود كه بزبان سريانى نقل يافت.

مضافا بر آن عده از شاهان ايران نيز بجلب و جذب دانشمندان از اطراف و نواحى بلاد همت گماشتند چنانكه گفته‌اند خسرو(531-578)بر آن شد كه علوم يونانى را بكشور خود ايران نقل دهد و در اين راه قدمهاى مؤثر و مفيدى برداشت و دانشمندان بزرگ سرزمين يونان را كه از مظالم حكومت رم بستوه آمده بودند پناه داد و بر آن شد كه دار العلم بزرگى همطراز اسكندريه در ايران داير كند.

مدرسۀ جندى شاپور

و سرانجام مدرسۀ جندى شاپور بروش مدرسه اسكندريه تأسيس شد و افكار و آراء منطقى ارسطو را جزء برنامه اين مدرسه قرار دادند.

(عده‌اى گويند كه آشنائى ايرانيان با زبان يونانى از دوره هخامنشى و خلاصه در عهد تسلط يونانيان شروع شده است.) ابن نديم گويد:اردشير بابك از خاندان ساسانيان مردمى را به هند و چين و روم گسيل داد تا از كتب علمى آن بلاد