بجاى يكديگر گرفته شود و يا امور ذهنى و محمولات عقلى اعتبارى بجاى امور خارجى گرفته شود بمانند آنكه مثلا كسى بشنود كه انسان كلى است و گمان برد كه كليت آن امرى است كه در خارج انسان متصف بدان ميشود و حمل بر آن ميشود و يا غلط و خطا ناشى از اين ميشود كه مثال چيزى بجاى خود آن چيز گرفته شود.

و يا جزء علت بجاى علت تامه گرفته شود.

و يا آنچه در برهان خلف علت نادرستى و كذب نبود بجاى علت كذب گرفته شود.

و از راه اجراء طريقۀ اولويت در هنگامى كه اختلاف در نوع باشد چنانكه مثلا كسى بگويد انسان در وجوب تنفس اولى و اقدم از ماهى نبود زيرا هر دو در حيوانيت مشتركند.و همين طور است در مورد اجراء اين روش در جهان حوادث و اتفاقات چنانكه كسى بگويد«زيد در طول قامت اولى از عمر نيست چون هر دو در انسانيت مشتركند و بنا بر اين سزاوار نيست كه طول قامت ويژۀ يكى دون ديگرى باشد در حال كه اين گوينده نمى‌داند كه در جهان وجود اسبابهائى است كه از ما نهان است كه بسبب همانها پارۀ از امور ممكنه واجب ميشود و پارۀ از امور واجبه ممتنع ميگردد و بزودى بر اين امر برهان آوريم.

و حتى در نوع واحدى كه متفاوت باشد به كمال و نقص قاعدۀ لا اولويت جريان نيايد زيرا گاه باشد كه بعضىاز اشخاص آن از جهت كمالى كه دارد اولى و اقدم باشد بامرى و بزودى چگونگى اين كمال روشن شود در مباحث بعد.

از جمله امورى كه موجب غلط و خطاء در قياسات ميشود اين است كه امر ممتنع موجود انگاشته شود تا اينكه مبتنى شود بر آن ثبوت چيزى از جهت امتناعش.

و گاهى غلط و خطا ناشى از كم مبالاتى به حيثيات و اعتبارات بود مانند آنكه كسى گويد«كل ابيض داخل فى مفهومه البياض»و«زيد ابيض»و اين قياس را بدان جهت ترتيب دهد كه حكم بدو تعدى كند و افاده كند كه بياض داخل در حقيقت زيد است در حال كه سپيدى از آن جهت كه ابيض است داخل در آنست نه از آن جهت كه انسان يا حيوان و يا جز آنها است.و بدين جهت ممكن نيست كه«بياض» تعدى كند به هر آنچه در تحت عنوان «ابيض»است.

از جمله امورى كه موجب خطا و غلط ميشود تغيير دادن اصطلاح بود در مورد ايراد نقض،يعنى تغيير دادن اصطلاح را از محلى كه اطلاق شده است نسبت به آن موردى كه نقض واقع ميشود بمنظور دفع آن نقض.

و از همين باب است كه گفته شود «مماثل مماثل است»زيرا اين قضيه به صورت اطلاق درست نخواهد بود مگر آنكه مماثلت از تمام وجوه باشد و هرگاه مماثلت از يك وجه باشد لازم آيد كه آن مماثل هم از همان وجه مماثل باشد و هر گاه جهت مماثلت يكى نباشد اصولا مماثلتى تحقيق نيابد زيرا رواست كه