نفوس و بدين ترتيب اين گونه تعقلات فزون مى‌گردد به واسطۀ فزون شدن اتصال آيندگان به گذشتگان.پس لذت و خوشى هر يك،در آيندۀ زمان به طور بى‌نهايت فزون مى‌شود.اين است وضع و حال هر طايفه‌اى در هر يك از مراتب كه قرار دارند،و سعادت نهايى حقيقى كه هدف غائى عقل فعال است همين است.

و هرگاه افعال مردم مدينه‌اى ناپسند بوده انسان را به سوى سعادت حقيقى سوق ندهد هيأت پست نفسانى براى مرتكب آنها حاصل مى‌شود،چنانكه هرگاه نويسنده‌اى به امور ناپسند و نامناسب نويسندگى ممارست كند،بد نويسندگى را ايجاب مى‌كند و همين طور در هر كارى و صنعتى اگر امورى كه مورد ممارست صاحب آن واقع مى‌شود از امور پست و نامناسب آن صنعت باشد ملكه و هيأت پست نفسانى در صاحب آن به وجود مى‌آورد كه موجب نامرغوب شدن آن هنر و حرفه مى‌گردد،تا آنجا كه موجب امراض نفسانى در صاحب آن مى‌شود.

بنا بر اين لذت بردن اين گونه مردمان مناسب با همان هيأت مكتسبۀ نفسانى آنهاست كه به واسطۀ ارتكاب كارهاى نامناسب و ناپسند به دست آورده‌اند.

همان طور كه مبتلايان به امراض جسمانى مانند افرادى كه گرفتار تب مى‌شوند حس آنان فاسد شده به وسيلۀ چيزهاى تلخ لذت مى‌برند و آنها را شيرين مى‌شمارند،و بر عكس از چيزهاى شيرين رنج مى‌برند و شيرين در ذائقۀ آنان تلخ نموده مى‌شود.همين طور است وضع آنان كه ابتلا به امراض روحانى پيدا كرده‌اند كه در اثر فساد قوۀ متخيله از حالات و هيأت مكتسبۀ پست لذت مى‌برند،و در بين مريضان كسانى ديده مى‌شوند كه حتى مرض خود را هم احساس نمى‌كنند و حتى پاره‌اى گمان مى‌برند كه تن درست‌اند.

كسانى كه به امراض نفسانى مبتلا هستند گاه هست كه نه تنها از بيمار بودن خود ناآگاهند بلكه گمان مى‌برند كه از همه سالم‌ترند و به گفتار رهنمايان وقعى نمى‌گذارند و به معلمان و مرشدان اعتنائى ندارند و لاجرم همچنان در مراتب پست هيولانى خود مانده به مراتب بالاتر و كمالات ممكن خود نمى‌گروند،و در مرتبت ماديت بمانند تا آن گاه كه كالبد آنان فاسد و تباه مى‌گردد و نفوس ابتدائى آنان نيز به دنبال آن تباه مى‌شود.

مراتب رياستها و طبقات مردم

مراتب مردم مدينه‌ها در رياست و هم در خدمت بر حسب فطرت و استعداد آنان متفاوت و متفاضل است،و همين طور بر حسب عادات و تربيت و آداب و آموختگى.

رئيس نخست آن كسى است كه همۀ اين گروه‌هاى متفاوت و متفاضل را با ترتيب خاص نظام دهد و هر فردى را از هر گروهى در مرتبى كه لايق آنست تربيت كرده به نظام آورد،حال در مرتبت خدمت لايق بدان يا در مرتبت رياست لايق به آن.

بنا بر اين در سلسلۀ مراتب،مراتبى وجود دارد كه نزديك به مرتبت رئيس اول است و هم مراتبى وجود دارد كه كمى