كه نسبت بذات و حقيقت آن واجب باشد مانند نسبت زواياى سه‌گانه كه مثلث راست.كه جدا كردن و گرفتن سويهاى سه‌گانه از شكل سه سوى«مثلث»درو هم محال باشد و چنين نيست كه كسى به خواست و اراده خود مثلث را صاحب سه سوى كرده باشد زيرا اگر چنين مى‌بود لازم ميامد كه زواياى سه‌گانه را هم بتوان بآن پيوند و اتصال داد و هم بتوان از آن جدا كرد و گرفت و لازم آيد كه مثلث بدون زواياى سه‌گانه تحقق يابد و اين امر محال خواهد بود (رجوع شود به شرح قطب ص 44) پاره از تركيبات در معنى فلسفى

ماهيّةِ بَسيطَه

-آنچه از اشياء متخالفه تركيب نيافته باشد ماهية بسيطه گويند.

قطب الدين گويد:ماهيت اگر ملتئم نباشد از امورى كه متخالف باشند بحقيقت آن را ماهية بسيطه گويند و الا مركبه.

«در اينجا منظور از ماهيت حقيقت شىء نيست».

(درة التاج جمله سوم از فن دوم ص 15).

ماهيَّتِ مِن حَيْثُ هِىَ

-يعنى ماهيت باعتبار نفس و ذات خود بدون لحاظ وجود خارجى يا ذهنى و بدون لحاظ عوارض و حالات او مانند كثرت،وحدت و غيره،چنين امرى«ليست الا هى»يعنى نه موجود است و نه معدوم و در حكم وجود لا بشرط و بلكه عين وجود لا بشرط است كه«يجتمع مع ألف شرط»و آن بقيد وجود ذهنى به شرط شىء است و با قيد بوجود خارجى نيز بشرط شىء است و با قيد عدم وجود ذهنىيا خارجى بشرط لا است و بالجمله هر شىء از اشياء اگر خود لحاظ شود فى ذاته بدون توجه بعوارض و ضمائم و حالات و خصوصيات وجودى،مكانى زمانى،امور ذاتى،عرضى و غيره باين اعتبار«لا بشرط» گويند و اگر با يكى يا چند تا از عوارض و قيود و اضافاتش لحاظ و اعتبار و يا مورد حكمى قرار گيرد«ماهيت مخلوطه»و يا«بشرط شىء»گويند.و اگر با قيد عدم يكى يا تمام قيود و ضمائم لحاظ شده و يا مورد حكمى قرار گيرد ماهيت«بشرط لا»گويند.

ماهيت لا بشرط را ماهيت مجرده و مطلقه هم گويند (از اسفار ج 3 ص 150،ج 1 ص 141-شرح منظومه ص 88 و 90).

ماهيَّتِ بِشَرطِ شَيء ماهيَّتِ بِشرطِ لا ماهيَّتِ لا بِشَرط ماهيَّتِ مُجَرَّده ماهيَّتِ مَخْلوطَه ماهيَّتِ مُطْلَقه ماهيت بشرط شىء در مقابل ماهيت بشرط لا است و ماهيت بشرط لا يعنى ماهيتى كه با قيد عدم چيزى با وى لحاظ شود.ماهيت بشرط شىء را ماهيت مخلوطه گويند و آن در صورتى است كه با قيد و شرطى لحاظ و يا مورد حكمى قرار گيرد و ماهيت لا بشرط ماهيتى است كه هيچ قيد و شرطى نه وجودا و نه عدما در آن لحاظ نشود كه آن را ماهيت مطلقه و مجرده هم گويند و ماهيت من حيث هى هم نامند.