م

ما

-(اصطلاح ادبى و فلسفى)كلمۀ ما در زبان و قواعد عرب بر چند وجه است«ما»نافيه،كافه،مصدريه،موصوله تامه،ناقصه،زائده و حجازيه و بطور كلى بر دو وجه است اسميه و حرفيه و هر يك بر سه قسمند سه قسم«ما»اسميه عبارتند از:ما معرفه و آن دو است ناقصه كه موصوله است مانند «مٰا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ مٰا عِنْدَ اللّٰهِ بٰاقٍ» و ديگر تامه و آن خود بر دو نوع است عامه«يعنى ما»كه مقدر بشيء است يعنى بمعنى شىء است كه موصوف واقع نمى‌شود مانند «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقٰاتِ فَنِعِمّٰا هِيَ» اى فنعم الشّيء هى.

ديگر ما خاصه كه موصوف ما قبل خود واقع شود مانند«دققته دقّا نعما»2 ما نكره كه مجرد از معنى حرف باشد و آن دو نوعست يكى ناقصه كه موصوفه است وبمعنى شىء است مانند«مررت بما معجب لك»اى بشيء معجب لك و «إِنَّ اللّٰهَ نِعِمّٰا يَعِظُكُمْ بِهِ» اى نعم هو شيئا يعظكم به كه ما نكرۀ تامه است و جمله صفت و فاعل مستتر است و ديگر«ما»تامه كه در باب تعجب است مانند«ما أحسن زيدا»و نعم و بئس مانند«غسلت غسلا نعما»و باب مبالغه كه در اخبار واقع ميشود.

3-ما نكره كه متضمن معنى حرف است و آن دو است يكى استفهاميه كه بمعنى«اى شىء»است مانند «مٰا هِيَ» و «مٰا لَوْنُهٰا» و «مٰا تِلْكَ بِيَمِينِكَ» و ديگر شرطيه كه دو نوعست يكى زمانيه مانند «فَمَا اسْتَقٰامُوا لَكُمْ» و غير زمانيه مانند «وَ مٰا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللّٰهُ» و اما حرفيه نيز بر سه وجه است 1-نافية كه بر جملۀ اسميه عمل ليس