بين حقين بايد ملاحظه كرد كدام يك از دو ضرر خفيف‌تر است آن را تحمل كرده و ضرر اشد را رعايت نمود.

(كليات ص 41)

قاعِدَۀ سِعَه

-(اصطلاح اصولى) مستند اين قاعده روايت

«الناس فى سعة ما يعلمون» و «لاٰ يُكَلِّفُ اللّٰهُ نَفْساً إِلاّٰ وُسْعَهٰا» ميباشد (از خزائن ص 43).

قاعِدَۀ سَلْطَنَة

-(اصطلاح اصولى، فقهى)قاعدۀ

«الناس مسلطون على اموالهم» ميباشد.

قاعِدَۀ ضَمان

-(اصطلاح اصولى، فقهى)قاعدۀ كليۀ ضمان است كه در موارد مختلف بكار رود،مفاد جمله

(كل عقد يضمن بصحيحه يضمن بفاسده و ما لا يضمن به صحيحه لا يضمن بفاسده» ميباشد مراد از ضمان در اصل و عكس قضيه اين است كه درك مضمون بر او است و بالجمله مراد لزوم تدارك است بعوض واقعى و يا مثل بر فرض عدم وجود عين و در عقد درست ضمان باين معنى است كه اگر عقدى درست واقع شود و عوضين يا يكى از آنها قبل از قبض تلف شوند متبايعين ضامن‌اند كه تدارك كنند در مبيع و ثمن و لكن بعد از قبض ضمان در عقد درست،بلا معنى است و در عقد فاسد اين است كه اگر متاعى در دست مشترى بعقد فاسد تلف شود ضامن است و در كليه عقود جارى است مأخذ آن

«على اليد ما اخذت حتى تؤديه» ميباشد و بنا بر اين «عقد رهن،وكالت،مضاربه و عاريۀ غير مضمونه»مفيد ضمان نيست چنانكه در صحيح آن ضمان نيست پس عينمستأجره مضمون نيست در صورتى كه فاسد واقع شود زيرا درست آن عقد ضمان ندارد و همين طور است در رهن.

قاعِدَۀ طَهارَت

-مفاد اين قاعده

«كل شىء طاهر حتى تعلم انه قذر» است كه مفاد آن اين است كه هر امرى بحكم اوليۀ خود طاهر و پاك است تا آنكه نجاست آن ثابت شود و در اين حدود است قاعدۀ حليت كه گويد

«كل شىء حلال حتى تعرف الحرام منه بعينه» (از كفايه ج 2 ص 165)

قاعِدَۀ فَراغ و تجاوز

-(قواعد فقه) از قواعد مهم فقهى است در اصول رشاد آمده است:

مبناى اين دو قاعده احاديثى است كه دربارۀ شك بعد از فراغ وارد شده‌اند و خلاصۀ مفاد آنها از اين قرار است:

هرگاه مكلف پس از فراغت از انجام عملى شك كند كه آيا آن عمل را بطور صحيح و كامل انجام داده يا خير؟اين شك در خور اعتناء نخواهد بود.

اذا اخرجت من شىء و دخلت فى غيره فشكك ليس بشيء.

اذا شككت فى شىء من الوضوء و قد دخلت فى غيره فشكك ليس بشيء انما الشك اذا كنت فى شىء لم تجزه فقهاى ما از اين شك شك بعدَ الفَراغ و شك بَعد التَّجاوز تعبير كرده‌اند بدين توضيح:

در موردى كه شك پس از خاتمۀ عمل،طارى شود و مرجع آن صحت و بطلان تمامت عمل من حيث المجموع باشد آن را شك بعد از فراغ و در موردى كه