است كه موجب امتياز آنها از يكديگر است از اين جهت براى روح و نفس اقسام و انواعى قائل شده‌اند«نفس جمادى، نباتى و حيوانى».

شيخ الرئيس در رساله معراجيه گويد:

مراد از روان نفس ناطقه است و از جان روح حيوانى.

فلاسفه عموما قائل به سه امر شده‌اند قلب،روح بخارى و نفس يا روح مجرد و گويند قلب عبارت از جسم لطيف صنوبرية- الشكل است و مركب روح بخارى است كه روح حيوانى است و منشأ حيات و حس و حركت است و در تمام حيوانات هست و سارى در تمام اعضاء بدنست و روح بخارى مركب نفس است كه منشأ ادراكات كليه و تعقلات بوده و ذاتا مجرد است و بدين ترتيب روح حيوانى برزخ ميان قلب و نفس ناطقه است و واسط در تعلق نفس ناطقه با بدان است و در مقام تعريف آنها گويند:

روح حيوانى عبارت از لطيف شفافى است كه منبع آن تجويف چپ قلب است و واسطه در تدبير نفس است و روح انسانى امر لطيفى است كه مستند عالميت و مدركيت انسان است و راكب و متعلق بروح حيوانى ميباشد«ان النفس لا يتصرف فى الاعضاء الكثيفة العنصرية الا بتوسط مناسب و ذلك الوسط هو الجسم اللطيف النورانى المسمى بالروح النافذ فى الاعضاء بواسطة الاعصاب الدماغية».(از اسفار ج 4 ص 115) «فاعلم ان الجوهر النفس لكونه من سنخ الملكوت و عالم الضياء المحض العقلى لا يتصرف فى البدن الكثيف المظلم العنصرى بحيث يحصل منه نوع طبيعى وحدانى الا بتوسط مناسب و المتوسط بينها و بين البدن الكثيف هو الجوهر اللطيف المسمى بالروح عند الاطباء».

(از اسفار ج 4 ص 116) «النور الأسفهبدية لا يتصرف فى البرزخ الا بتوسط مناسبة ما و هى ماله‌اى للنور الاسفهبد مع الجوهر اللطيف الذى سموه الروح اى الحيوانى و هو بخار لطيف شفاف محدث من لطافة الاخلاط و خلاصتها على النسبة الفاضلة المخصوصه و منبعه تجويف الايسر من القلب».

(از ش ص 44) و بهمين معنى است كه كشاف گويد:

روح نزد اطباء جسم لطيف بخارى است كه از لطافت اخلاط و بخاريت آنها متكون شود.

(از كشاف ص 541) بعضى از روح نفس ناطقه را ميخواهند و آن دو را مترادف گرفته‌اند.

(از كشاف ص 541-اخوان ج 3 ص 149 اسفار ج 4 ص 76).

بعضى گويند:روح محل اوصاف حميده است و نفس محل اوصاف ذميمه.

(از اسفار ج 4 ص 7) بعضى گويند:روح عبارت از جبرئيل است چنانكه حضرت امير فرمودند

«الروح ملك من ملائكة الله» .

(از اسفار ج 4 ص 76) بعضى گويند:روح جوهر مخلوقى است كه الطف مخلوقات است.

(از اسفار ج 4 ص 77) بعضى روح و حيات را يكى دانند.

(از اسفار ج 4 ص 77) در رسائل اخوان الصفا آمده است