چهارگانه مقام گرفتند.

نه مرتبۀ علوى آمدند و چهار مرتبه سفلى و مرتبۀ خاك اسفل السافلين آمد و مرتبۀ عرش اعلى عليين،ارواح هر يك به مقام اسفل السافلين نزول و سپس با على عليين عروج ميكنند و بمقام اول خود باز ميگردند (رجوع شود به انسان كامل نسفى ص 58).

وى در باب اصل آن گويد:

معمولا محلى كه درويشان چله‌نشينى كنند خلوتخانه گويند و نيز محلى كه خالى از اغيار بود و درويشان نماز گزارند و ذكر خدا كنند.

(از انسان ص 128)

خَلوَتخانۀ پاكان

-(اصطلاح عرفانى) و عالم علوى صومعه و خلوتخانه پاكان است، جاى ملائكه و اهل تقوى است.

خَلوَتيان

-از فرق متصوفه‌اند منسوب است به محمد خلوتى و متصل است به معروفيه سلسلۀ خلوتيان به شيخ معروف كرخى ميرسد.

(از طرائق الحقائق-ج 2 ص 163)

خَلوتيانِ مَلَكوت

-(اصطلاح عرفانى) جوانمردان طريقت را گويند:

حافظ گويد:

مست بگذشتى و از خلوتيان ملكوت بتماشاى تو آشوب قيامت برخاست
پيش رفتار تو پا بر نگرفت از خجلت سر و سركش كه بناز قد و قامت برخاست
تحقيق لطيف در اين باب بشنو:بدان كه هر يك از پيغمبران را خلوتخانۀ بود كه درين خلوت از نفس باز رسته بودند و بدوست پيوسته،خلوتخانه يوسف خانه زليخا بود و هر چند در آن خلوت با زليخا بود چون از نفس جدا بود آن خلوتش با خدا بود،اگر چه زبان در آن خلوت با زليخا بود در گفت و شنود اما سرش با حق تعالى متفرد در مقام توحيد بود تا از سر اين معنى سر برزد كه «مَعٰاذَ اللّٰهِ إِنَّهُ رَبِّي» و خلوتخانه ابراهيم درون آتش بود ظاهرش را با آتش مشغول كردند و سرش را بحضرت خود مكاشف گردانيدند تا باين رمز تكلم مينمود كه «إِنِّي ذٰاهِبٌ إِلىٰ رَبِّي سَيَهْدِينِ» موسى را نيز خلوت گاه كوه طور بود،ظاهرش را بمطالعه آثار باز داشتند «وَ لٰكِنِ انْظُرْ إِلَى الْجَبَلِ» و باطنش را بمشاهده انوار مستغرق «وَ خَرَّ مُوسىٰ صَعِقاً» تا از آن معنى باين عبارت اشاره فرمود كه «سُبْحٰانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِينَ» خلوتگاه يونس شكم ماهى بود تنش را بحوصله ماهى سپردند و سر او را بخود مشغول گردانيدند تا ميگفت «لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنْتَ سُبْحٰانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظّٰالِمِينَ» و خلوتخانه عيسى فلك چهارم بود چشمش را با ملائكه همراز كردند و جانش را در قدس با خود دمساز گردانيدند «بَلْ رَفَعَهُ اللّٰهُ إِلَيْهِ» و خلوت اين صاحب دولتان در اين خلوت بآن بود كه خلق تمام از نظرشان برخاسته و حفوظ نفسانى بتمام مرتفع گشت و بسر همگى خو متوجه بحق تعالى شدند اما خلوتخانه حضرت رسالت ص آن بود كه چون خواستند كه از ما سواى خلاصش سازند و سرش را بتمامى از غير خويش باز پردازند مقام قرب از آن كنايه باين امر فرمودند «دَنٰا فَتَدَلّٰى فَكٰانَ قٰابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنىٰ» آنجا نفس نفيس او را بافق اعلى مشغول گردانيدند تا سر او فراغت خلوت يافت و در آن فراغت نفسى برآورد و چون عرض