كماله الاخير و على كل ما بلغ من الوجود و الكمال الى حيث يصدر عنه ما من شأنه ان يكون منه».

(از آراء اهل مدينۀ فاضله ص 32) و باخره حيات در حق موجودات اين جهان تمام و تكميل ميگردد بواسطۀ ادراك و ادراك در حق اكثر حيوانات عبارت از احساس است.

فعل و ادراك منبعث از دو قوت‌اند كه يكى مدركه و ديگرى محركه است و موجودى كه ادراكش اشرف از احساس باشد مانند عقول و نحوۀ فعل او ارفع از مباشرت و تحريك است مانند مبدعات قطعا اولى باسم حيات است.

(از اسفار ج 4 ص 48-مبدأ و معاد صدرا ص 174) ميرسيد شريف گويد:حيات امرى است كه منشأ قدرت و علم ميباشد.

قطب الدين گويد:حيات عبارت از آنست كه ذات بحيثيتى باشد كه ممتنع نباشد.بر او كه بداند و بكند.

(از درة التاج بخش سوم ص 9) بعضى از فلاسفه حيات را بوسيله بيان آثار و خواص آن تعريف كرده‌اند كه عبارت از تغذيه و تنميه و توليد مثل و حس و حركت باشد.

(رجوع شود به تفسير ص 927،1078- ش ص 384-اسفار ج 4 ص 100- ج 3 ص 95-شفا ج 1 ص 299) صدرا خود نظر و عقيدۀ خاص دارد و گويد:«الحياة الذى تكون فى هذا العالم تنم بادراك و فعل و الادراك فى حق اكثر الحيوانات لا يكون غير الاحساس و كذلك الفعل لا يكون الا التحريك المكانى المنبعث عن الشوق و هذا القوتان منبعثتان عن قوتين مختلفين احد هما مدركة و الاخر محركه.

(از اسفار ج 3 ص 90) و حيات عبارت از چيزى بود كه لنفسه ظاهر بود و حى عبارت از دراك فعال بود و پيش ازين معنى ادراك را نيز بدانستى و فعل نور نيز خود ظاهر است و او فياض بالذات بود پس نور محض حى بود و هر حيى نور محض بود.

و اگر غاسق ذات خود را ادراك كند لازم آيد كه نور لذاته بود و در نتيجه جوهر غاسق نبود و اين امر خلاف فرض باشد و اگر برزخى يا غاسقى از آن جهت كه برزخ و يا غاسق است مقتضى حيات و علم باشد لازم آيد كه اين امر بر هر چه مشارك با آن است درست آيد.

در حال كه چنين نيست و اگر براى غواسق علم و حيات باشد و آن علم و حيات از ناحيۀ هيأتى باشد زائد بر ذات آن همان ايراد گذشته در اينجا نيز آيد (رجوع شود به شرح حكمة الاشراق ص 300)

حَياتِ حِسّى
حَياتِ عَقلى

حيات عقلى مبدأ ادراك عقلى است و مختص بانسان است و حيات حسى مبدأ حس و حركت است و مخصوص به حيوان است.

(از دستور ج 2 ص 71)