جلوه نكنى كفر ز ايشان نبرى.

(از عده ج 4 ص 27) و مراد از شب ديجور،مرتبت واحديت است.

انصارى گويد:پاكى و بى‌عيبى خداى را كه روشنائى روز از شب ديجور بر آورد و تاريكى شب ديجور از روشنائى روز پديد كرد.

از اين عجيب تر كه روشنائى دانائى در نقطۀ خون سياه دل نهاد،و روشنائى بينائى در نقطۀ سياهى چشم نهاد تا بدانى كه قادر با كمال،بخشنده با فضل و افضال اين روز روشن نشان عهد دلست،و آن شب تاريك مثال روزگار محنت:اى كسانى كه اندر روشنائى روز،دولت آرام داريد،ايمن مباشيد كه تاريكى شب محنت بر اثر است.

همين است احوال،گهى شب قبض و گاه روز بسط،اندر شب قبض هيبت و دهشت و با روز،انس و رحمت و در حال قبض بنده را همه زاريدن است و خواهش از دل ريش،در حال بسط همه نازيدن است.

پير طريقت گفت:گر زارم در تو زاريدن خوش است،الهى،شاد بدانم كه بر درگاه تو مى‌زارم بر اميد آنكه روزى در ميدان فضل بتو بازم،يك قطره در من نگرى و دو گيتى بآب اندازم.

سيلى بايد كه هر دو عالم ببرد تا نيز كسى غمان عالم نخورد.

آن سيل مهر بر نهاد آب و خاك گمارند تا نه از آب نشان ماند و نه از خاك خبر.

و مراد از روز روشن نيز كثرت تعينات است.

چه ميگويم كه هست اين نكته باريك شب روشن ميان روز تاريك.

تاريكى شب اشارت است بظلمت ممكنات از جهت آنكه ظل‌اند و نمودار تكثرات و تجليات حق،همچنانكه در روز متكثرات ظاهر ميشوند،لكن شب است نسبت بنور ذات كه آفتاب حقيقى است و اين روز سايۀ آن شب است كه آفتاب وجود حق است.

(عده ج ص 212-از گلشن ص 21)

شَبان

-اين اصطلاح نجومى است رجوع به راعى شود.

شَبِ بار

-(اصطلاح عرفانى)شب بار نهايت انوار را گويند كه سواد اعظم است.

شَبِ بَرات

-( گاه‌شمارى)ظاهرا شب پانزدهم از ماه شعبان بود.

شَبِ قَدر

-شب قدر بقاى سالك را گويند كه در عين استهلاك بود بوجود حق تعالى و شبى را گويند كه در سال در ميان شبها گمست و در آن شب قرآن بر حضرت رسول نازل شد بحكم إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ فِي لَيْلَةِ- الْقَدْرِ .

حافظ گويد:

شب قدرست و طى شد نامۀ هجر سلام فيه حتى مطلع الفجر
دلا در عاشقى ثابت قدم باش كه در اين ره نباشد كار بى‌اجر
دلم رفت و نديدم روى دلدار فغان از اين تطاول آه از اين زجر
حافظ گويد:

آن شب قدرى كه گويند اهل خلوت امشب است
يا رب اين تأثير دولت در كدامين كوكبست
مولوى گويد: