و حقيقت دنيا در حق بندگان،همان علاقه قلبيه و گرفتاريهاى بدنيّه و لذّات نفسيّه است،كه حاصل مى‌شود.نه آن اعيانى كه علاقه به آنها دارد يا مشغول به آنها مى‌شود.

و چنين ندانى كه هر چه بندگان را پيش از وفات رغبت و ميل به آن است كه دنيا در حق ايشان عبارت از آن است،همه اين‌ها مذموم و بد است،زيرا كه آنچه را آدمى در اين عالم ميل به آن دارد بر دو قسم است:

يكى آنكه:فايدۀ آن بعد از مردن به او مى‌رسد،و غرض از تحصيل آن و ميل به آن،اثر و ثمره‌اش در عالم آخرت است،مثل:علم نافع و عمل صالح،كه صاحب آن به آن بلند مى‌شود.بلكه بسا باشد كه آن محبوب‌ترين و لذيذترين چيزها در نزد او باشد.و اين اگرچه از دنياست،-چون حصول آن و التذاذ به آن،در اين عالم نيز متحقق مى‌شود -وليكن از دنياى مذموم نيست،زيرا كه:عمده اثر آن در آخرت به او مى‌رسد.و آن را از دنيا مى‌شمرند به جهت آنكه در آنجا حاصل مى‌شود.

و از اين جهت پيغمبر-صلّى اللّه عليه و آله-نماز را از دنيا شمردند و فرمودند:

«حبّب إلىّ من دنياكم ثلث الطيب و النساء و قرة عينى في الصّلوة»يعنى:«سه چيز از دنياى شما در نزد من محبوب است:بوى خوش،و زنان،و روشنى چشم من در نماز است». [1]

با وجود اينكه نماز از اعمال آخرت است.پس دنياى مذموم عبارت است از لذتى كه وسيله لذت ديگر در آخرت نباشد.و آن نيست مگر تلذّذ به معاصى،و تنعّم در مباحاتى كه زايد بر قدر ضرورت است.

و اما تحصيل قدرى كه در بقاء حيات،و معاش عيال،و حفظ آبرو ضرورى است از اعمال صالحه و عبادات حسنه است.چنان كه در احاديث به آن تصريح شده است.

از حضرت رسول-صلّى اللّه عليه و آله-مروى است كه:«عبادت هفتاد جزء است و افضل آنها طلب روزى حلال است». [2]

و نيز از آن حضرت مروى است كه:«ملعون است هر كه كلّ بر مردمان شود،و ثقل خود را بر ديگران افكند». [3]

از سيد سجاد-عليه السّلام-مروى است كه:«دنيا بر دو قسم است:دنيائى است كه قدر كفايت و ضرورت است.و دنيائى است كه ملعون است». [4]

و حضرت امام محمد باقر-عليه السّلام-فرمود كه:«هر كه در دنيا طلب روزى