نامه 58

كه به اهالى شهرها نوشته و جريان «صفّين» را بيان داشته است‌

آغاز كار اين بود كه ما با اهل شام روبه رو شديم و ظاهر حال اين بود كه پروردگار ما يكى، پيامبرمان يكى و در دعوت به اسلام متّحديم؛ نه ما از آنها خواستار بيش از ايمان به خدا و تصديق پيامبر بوديم و نه آنها از ما! ما در همه جهت يكى بوديم، تنها اختلاف در مورد «خون عثمان» بود. در حالى كه ما از آن برى بوديم و دست ما به آن آلوده نشده بود! ما گفتيم بياييد امروز با فرو نشاندن آتش فتنه و آرام ساختن مردم، چيزى را درمان كنيم كه پس از اين به دست نخواهد آمد، تا آن كه امر خلافت محكم و جمعيّت مسلمانها متّحد گردد و قدرت پيدا كنيم كه حق را در جاى خود قرار دهيم؛ امّا آنها پاسخ دادند: ما اين درد را با دشمنى و زور، مداوا خواهيم كرد، (آرى) آنها سرباز زدند تا جنگ بالهايش را گشود و در ميدان ثابت و مستقر گرديد، شعله‌هايش بالا گرفت و قوى و نيرومند شد.

هنگامى كه دندان جنگ در بدن ما و آنها فرو نشست و چنگالهايش در وجود ما و آنها قرار گرفت، پاسخ آنچه ما آنان را به سوى آن دعوت مى‌كرديم دادند و حاضر به گفتگو شدند. ما نيز درخواست آنها را پذيرفتيم. (با اين كه مى‌دانستيم باز هم، آنها براى دست يافتن به حق تن به اين كار نداده‌اند، بلكه قصد فريب دارند) با سرعت به آن پاسخ داديم تا حجّت بر آنها روشن شود و عذرشان قطع گردد، پس هركس از آنها پايبند به اين پيشنهاد شود، خداوند او را از هلاكت نجات داده و كسى كه لجاجت كند و پافشارى نمايد معلوم گردد، پيمان شكنى است كه خدا پرده بر قلبش افكنده و بدبختى حكومت خودكامگان بر سر او سايه انداخته است.

نامه 59

به «اسودبن قطبه» رئيس سپاه «حلوان» (از ايالات فارس)

امّا بعد! زمامدار اگر دنبال هوا و هوسهاى پى در پى خويش باشد، غالباً او را از عدالت باز مى‌دارد؛