1- اشتباه در محاسبه، اشتباهى كه براى بعضى از تازه مسلمانان در فهم تعاليم اسلام پيدا شده بود و گمان مى‌كردند تنها اظهار ايمان براى پيروزى كافى است.

به تعبير ديگر، شايد بسيارى از آنها به غلط چنين مى‌پنداشتند كه در تمام ميدانهاى جنگ، خداوند آنان را فقط با امدادهاى غيبى بر دشمن چيره مى‌كند، و تلاش و كوششى از ناحيه آنها لازم نيست؛ و به اين ترتيب سنّت الهى را در عوامل پيروزى طبيعى و تهيه وسائل لازم به دست فراموشى سپرده بودند.

حادثه دردناك احد نشان داد امدادهاى غيبى در جاى خود، و آمادگيهاى نظامى و رزمى و جهاد قاطع و كوبنده نيز در جاى خود.

بنابراين هرگز نبايد عوامل و اسباب عادّى را ناديده بگيرند.

2- عدم انضباط نظامى و مخالفت ياران «عبداللّه بن جبير» با فرمان مؤكّد پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم دائر بر عدم ترك سنگر حسّاس كوه «عينين» عامل مهمّ ديگرى براى اين شكست بود؛ تا بدانند در ميدان جنگ انضباط نظامى، فوق‌العاده سرنوشت ساز است، هر گونه تمرّد و سرپيچى از دستور فرماندهى ممكن است بسيار گران تمام شود.

3- دنيا پرستى جمعى از مسلمانان تازه كار- كه گرد آورى غنائم جنگى را بر تعقيب دشمن ترجيح دادند، سلاح را بر زمين گذاشتند و براى اين كه عقب نمانند، به جمع غنائم پرداختند- سوّمين عامل شكست بود؛ تا بدانند در راه خدا و «جهاد فى سبيل اللّه» بايد همه چيز را جز او فراموش كرد، و آن كس كه براى خدا پيكار كند نمى‌تواند به فكر دنيا و غنائم باشد.

4- غرور و غفلت ناشى از پيروزى درخشان در آغاز كار سبب شد كه فكر قدرت نظامى دشمن را از سر بيرون كنند و تجهيزات جنگى او را ناچيز پندارند و از تعقيب آنها منصرف شوند.

اين بى‌توجّهى، سبب شد اين درس را براى آينده بياموزند كه هرگز پيروزيها را نيمه كاره نبايد رها كرد، و تا دشمن به طور كامل متلاشى نشده است نبايد از پاى نشست.