افعالى است، كه به زبان ساده يعنى: «سرنخ همه چيز به دست خداست، و تا او اراده نكند و اجازه ندهد هيچ حادثه‌اى رخ نمى‌دهد، و هيچ كس به جز اراده او منشأ اثر نخواهد بود. (لا مؤثر فى الوجود الا اللَّه). اگر كارد مى‌بُرد، به فرمان خداست. اگر سم مى‌كشد، به اذن خداست. اگر دارو شفا مى‌دهد، به خواست خداست. اگر آتش مى‌سوزاند، به تأييد خداست. اگر او فرمان ندهد آتش ابراهيم را نمى‌سوزاند، و كارد گلوى اسماعيل را نمى‌برد، و سم اثر نمى‌كند، و دارو شفا نمى‌بخشد. البتّه اين، به معناى انكار عالَم اسباب نيست، و ما آن را حق مى‌دانيم.

2. درس استقامت‌

جوانان عزيز! كسانى كه در دنيا و آخرت به جايى مى‌رسند، افراد با استقامتى هستند. انسان‌هاى سست و كم استقامت به جايى نمى‌رسند. اين مطلب با مطالعه حالات و زندگينامه دانشمندان، علما، مخترعان و مكتشفان و مانند آنان روشن مى‌شود. به دو نمونه در اين زمينه توجّه فرماييد:

1. معروف است كه نيوتن در سايه درخت سيبى نشسته بود، كه يك عدد سيب از درخت جدا شد و به زمين افتاد. اين حادثه ساده، كه قبلًا براى ميليون‌ها انسان رخ داده بود، نيوتن را در فكر فرو برد كه چرا اين سيب روى زمين افتاد؟

چرا به سمت آسمان بالا نرفت؟ پنج سال روى اين حادثه به ظاهر ساده مطالعه كرد، تا اين كه قانون جاذبه را كشف كرد.

قانون جاذبه يعنى هر دو جسم يكديگر را به نسبت مستقيم جرم‌ها و به نسبت معكوس مجذور فاصله‌ها، جذب مى‌كنند.

2. آية اللَّه العظمى بروجردى رحمه الله گاه آن قدر غرق در مطالعه مى‌شد كه گذر زمان را احساس نمى‌كرد، و با شنيدن اذان متوجّه مى‌شد كه وقت نماز صبح فرا رسيده است. بنابراين، براى رسيدن به هدف در هر كارى بايد استقامت داشت.