وجدان چيست؟

خداوند متعال در درون وجود هر انسان دادگاه كوچكى آفريده كه نمونه‌اى از دادگاه عدل الهى در روز قيامت است. و آن دادگاه، همان وجدان بشر است، كه به هنگام انجام كارهاى خوب (همچون دستگيرى از نيازمندان، كمك كردن به كارهاى خير، نوازش ايتام، حلّ مشكلات مردم، برطرف كردن موانع از جادّه‌هاى عمومى و مانند آن) احساس خوشحالى و آرامش و رضايت مى‌كند. و در پى انجام كارهاى زشت و ناپسند، سر به زانوى غم مى‌گذارد، و از درون ملامت و سرزنش را شروع مى‌كند، و آدمى را زير شلّاق‌هاى پى در پى خود قرار مى‌دهد. تا آنجا كه بسيارى از اوقات جنايتكاران براى رهايى از عذاب وجدان، مجبور به اقرار و اعتراف مى‌شوند.

خلبانى كه بر روى شهرهاى هيروشيما و ناكازاكى بمب اتم انداخت، و 000/ 150 انسان را كشت، و جايزه‌هاى مختلفى به خاطر اين جنايت بى‌سابقه گرفت، نتوانست در مقابل عذاب وجدان استقامت كند، بلكه كم كم ديوانه شد و گويا در آخر، كارش به خودكشى منتهى شد!

اگر وجدان خود را تخريب نكنيم، نقش مهمّى در حفظ ما در مقابل كارهاى خلاف خواهد داشت. چرا كه انسان با وجدان، نيازى به پليس و دادگاه ندارد. به هر حال بت‌پرستان و مشركان نتوانستند در برابر تازيانه‌هاى وجدان، طاقت بياورند و در نتيجه جهت رهايى از عذاب وجدان، اقرار كردند كه به خود ظلم كرده‌اند.

برخى نيز معتقدند كه اين مطلب تنها زبان حال آنها نبود، بلكه آن را به زبان آورده، و در بيخ گوش يكديگر تكرار كردند. [1]

امّا متأسّفانه شيطان و هواى نفسِ شيطان صفتان دست به كار شده، و مانع‌

[1]. مجمع البيان، ج 7، ص 97