4. آثار اقتصادى‌

در روايات اسلامى «فلسفه اقتصادى» نيز يكى از اسرار و اهداف حج شمرده شده است. ممكن است كسانى بپرسند: حج با مسائل اقتصادى چه كار دارد؟ ولى وقتى به اين نكته توجّه كنيم كه مهمترين مشكل مسلمين امروز همان وابستگى اقتصادى آنها به دشمنان اسلام است، و در كنار مراسم حج مى‌توان كنگره‌ها و سمينارهاى عظيمى از اقتصاددانان جهان اسلام به وجود آورد، و مسلمين را از اين نظر از زير سلطه اجانب رهايى بخشيد، اهمّيّت اين موضوع روشن مى‌شود. [1]

خلاصه اين كه حج، اسرار مهمّى دارد كه شايسته است در كتاب‌هاى جداگانه تدوين و به همه مسلمانان، به‌خصوص جوانان، تعليم داده شود.

[1]. اين چهار فلسفه در حديثى از امام علىّ بن موسى الرّضا عليه السلام نقل شده است. به وسائل‌الشّيعه، ج 8، ص 7، ح 15، مراجعه فرماييد