كه بدون اجازه اربابان خود نمى‌توانند سخنى بگويند، و بايد متنى كه حكومت براى آنها تنظيم كرده را قرائت كنند. و گاه متن سخنرانى آنان مسائل بسيار ساده و پيش پا افتاده‌اى بيش نيست.

مسائل اجتماعى از ديدگاه اسلام به قدرى اهميّت دارد، كه هر چيز در راستاى آن باشد و به وحدت و آشتى ميان مسلمين كمك كند مطلوب است. و آنچه سبب جدايى و اختلاف مسلمانان گردد، منفور است. بنابراين آشتى دادن و اصلاح ذات البين آن قدر اهميّت دارد كه در رديف جهاد در خط مقدم جبهه شمرده شده است.

(اجر المصلح بين الناس كالمجاهد بين الناس). [1]

اسرار حج‌

بدون شك ثواب‌هاى عظيم و فوق العاده‌اى كه براى حج در روايات آمده، و همچنين كيفرهاى سختى كه براى ترك آن در قرآن مجيد و روايات اسلامى ذكر شده، همه به خاطر اسرار و فلسفه‌هاى مهمّى است كه اين عبادت بزرگ اسلامى دارد.

قرآن مجيد در يك جمله كوتاه و بسيار پر معنا، درباره حج مى‌فرمايد:

«لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ»؛ تا شاهد منافع گوناگون خويش (در اين برنامه حيات‌بخش) باشند!». [2]

اين منافع، فراوان است كه در روايات معصومين عليهم السلام به آن اشاره شده، از جمله:

1. آثار تربيتى و اخلاقى‌

تربيت نفوس، و تهذيب اخلاق، و تقويت پايه‌هاى تقوا و خلوص است.

تعبيرى كه در احاديث گذشته آمده بود كه حجِّ مقبول سبب مى‌شود انسان از تمام‌

[1]. تفسير ثعلبى، ج 9، ص 80

[2]. سوره حج، آيه 28