بهداشتى گوشت‌ها و ارسال آن را به مناطق محروم فراهم كرد، و اين علامت سؤال از اعمال و مناسك حج برداشته شد.

مقايسه‌اى بين حجّ امروز و ديروز

حجّى كه امروز انجام مى‌شود در مقابل حجّى كه گذشتگان ما انجام مى‌دادند، تفاوت بسيارى دارد. اكنون زوّار بيت اللَّه الحرام سوار بر هواپيما مى‌شوند و ظرف كمتر از سه ساعت به فرودگاه مقصد مى‌رسند و از آنجا با اتوبوس‌هاى مجهّز، كه انسان در درون آن ماشين‌ها احساس گرما نمى‌كند، به هتل‌هاى محلّ سكونت منتقل مى‌گردند. امّا در گذشته طىّ اين مسير مشكلات و ناملايمات بسيار زيادى داشت. مرحوم شيخ ابوالفتوح رازى از بزرگان مفسّران قرآن مى‌گويد: «يكى از برادران مسلمان به هنگام طواف پيرمرد قدخميده‌اى را، كه عصازنان در حال طواف بود، ديد. احوال او را پرسيد. پيرمرد گفت: مى‌دانى چه مدّت در راه بودم؟ پنج سال طول كشيد تا به مكّه برسم! من اين گونه پير و قدخميده و شكسته نبودم، و موهايم سفيد نشده بود. ناملايمات سفر با من چنين كرد». [1]

سؤال: مگر مى‌شود سفر كسى، هر چند پياده، پنج سال طول بكشد؟

جواب: فرض كنيد در زمان‌هاى گذشته شخصى از شمال آفريقا يا اقيانوسيّه با پاى پياده و مقدار محدودى پول به سمت مكّه حركت كند. در بين راه پولش تمام مى‌شود، براى مخارج روزانه و هزينه سفر بايد چند ماهى را در مكانى توقّف كرده، و از راه كارگرى و مانند آن مقدارى پس‌انداز نمايد، سپس به حركت خود ادامه مى‌دهد. در مسير راه بيمار مى‌گردد، براى معالجه و درمان مجبور مى‌شود مدّتى ديگر توقّف كرده، و پس از درمان به مسير خود ادامه مى‌دهد. ولى‌

[1]. تفسير رُوح الجنان، ج 8، ص 89